“The River Is within Us, the Sea Is All about Us”: Symbolist-Inspired Water Motifs in T. S. Eliot’s Verse

Abstract

Wśród motywów krajobrazowych pojawiających się w poezji Eliota szczególną rolę odgrywają motywy rzeki i morza, a sposób ich potraktowania przez autora wiele zawdzięcza wpływowi francuskiego symbolizmu. Wczesną twórczość Eliota przepełnia poczucie wyczerpania, którego wyrazem są wszechobecne motywy jałowości i suszy. We współczesnym sztucznym i zurbanizowanym świecie odnowa poprzez wodę okazuje się drogą prowadzącą do ukojenia i poczucia pełni. Dlatego też w „wielkomiejskiej” poezji Eliota i francuskich symbolistów krajobraz miasta w sposób niemal fantastyczny przeplata się z obrazami morza. Ponieważ woda symbolizuje wolność, a jej brak śmierć i niewolę, porzucenie przytłaczającego miasta na rzecz morza staje się dla Eliota i symbolistów kolejną formą eskapizmu. Morze stanowi odzwierciedlenie ludzkiej psychiki, a nadmorskie krainy - takie jak Bretania u Corbiere’a i wybrzeża Atlantyku u Eliota - ostoję wartości moralnych i religijnych. Kojące milczenie morza przeciwstawione zostaje zgiełkowi nowoczesnej metropolii, a woda ukazana jest jako narzędzie oczyszczenia, odnowy duchowej i zbawienia. Wspólny Eliotowi i symbolistom motyw „śmierci przez wodę” zawiera w sobie paradygmat ludzkiego losu. Żeglarz-topielec, którego ciało zawłaszcza i oczyszcza morska woda, symbolizuje niepewność i fatalizm wpisane w kondycję ludzką, ale także możliwość transcendencji, puryfikacji i jedności z naturą. Ablucje nierozerwalnie związane z motywem wody są symbolem wyzwolenia spod jarzma cielesności, które to wyzwolenie jest z kolei warunkiem duchowego odrodzenia.