Promotion of Polish culture in Japan – outline of the situation

Abstract

W artykule, w pierwszej części, zdefiniowane są główne obszary promocji kultury polskiej w świecie, z podziałem na dwa kierunki: wewnętrzny (terytorium Rzeczypospolitej Polskiej), oraz zewnętrzny (poza granicami Polski). Stwierdza się, że w chwili obecnej, mimo stale zwiększanych nakładów na promocję Polski i jej interesów w świecie oraz mimo znaczącej roli Japonii jako rynku dla polskiej kultury i sztuki, Japonia nie jest uznawana za kraj priorytetowy dla rozwijania współpracy kulturalnej. Wynika to z odległości geograficznej, nadal stosunkowo niskiego, w porównaniu z innymi krajami, zaangażowania inwestorów japońskich w Polsce oraz różnicy w podejściu do dóbr kultury w Polsce i Japonii. Przedstawione są dalej główne okresy historyczne, dające się wyodrębnić w działaniach polskich czynników rządowych na rzecz popularyzacji dokonań polskich twórców w tym kraju (autorka przyjęła, że są trzy): I. Okres międzywojenny (a więc obejmujący około dwudziestu lat), II. Okres powojenny do końca lat osiemdziesiątych (około czterdziestu pięć lat) oraz III. Okres najnowszy, po przemianach polityczno-społecznych (trwający już ćwierćwiecze). Przedstawione są główne dziedziny promocji i znajomości w Japonii kultury polskiej w poszczególnych okresach. Oprócz twórców znanych w świecie jeszcze przed odzyskaniem przez Polskę niepodległości, takich jak laureaci literackiej nagrody Nobla: Henryk Sienkiewicz, Władysław Reymont, czy w muzyce Fryderyk Chopin, w okresie międzywojennym na arenę światową, w tym także do Japonii, wkracza polskie wzornictwo i sztuki plastyczne. Aktywna promocja kultury polskiej, poprzez ambasadę, placówki handlowe oraz impresariaty, nabiera po II wojnie światowej dynamiki dopiero w latach sześćdziesiątych. Znaczącą rozpoznawalność posiada tzw. „polska szkoła filmowa” (E. Munk, A. Wajda) i „polska szkoła plakatu” (J. Młodożeniec, H. Tomaszewski, F. Starowieyski, J. Lenica, W. Świerzy). Dużą renomę uzyskała polska pedagogika pianistyczna (H. Czerny-Stefańska, prof. A. Jasiński), uznaniem cieszą się polskie orkiestry filharmoniczne (Filharmonia Narodowa, Sinfonia Varsovia). Szczególne znaczenie mają dla twórców teatru nazwiska Jerzego Grotowskiego i Tadeusza Kantora. W okresie ostatniego ćwierćwiecza utrwaliła się wiodąca rola Polski jako swoistego lokalnego mocarstwa kulturowego, jeśli porównać to z sytuacją innych krajów Europy Środkowej i Wschodniej. Dzięki staraniom Ambasady RP i Ministerstwa Spraw Zagranicznych, po wielu latach starań, dochodzi do otwarcia w listopadzie 2011 roku, pierwszego w Azji, Instytutu Polskiego w Tokio. Promocja kultury polskiej odbywa się obecnie poprzez organizację, finansowanie lub współfinansowanie, nadzór merytoryczny nad szeregiem wydarzeń służących upowszechnieniu dokonań polskich twórców, myślicieli, osobistości, ale także polskiego krajobrazu kulturowego. Polskie placówki współpracują z organizacjami pozarządowymi, takimi jak Forum Polska (założone w 2005 r.), Tama (organizacja polonijna). W ramach projektów rocznych realizowane są przedsięwzięcia służące popularyzacji różnych sfer aktywności myśli i twórczości Polaków. Specjalne znaczenie mają oddolne inicjatywy na rzecz przyjaźni z Polską i współpracy z polskimi artystami lub regionami w Polsce, stowarzyszenia lokalne. W dalszej części artykułu przedstawione są instytucje zaangażowane we wspieranie kultury polskiej i dziedzictwa narodowego w środowisku międzynarodowym, zwłaszcza zaś Instytut Adama Mickiewicza. Stwierdza się, że Japonia nie jest w jakiś sposób szczególnie wyróżniona w programach tej instytucji. W chwili obecnej, to jest na cztery lata przed setną rocznicą nawiązania oficjalnych stosunków, należy zastanowić się, jak dalej promować kulturę polską w Japonii. Jakie mechanizmy stosować, na jakich instytucjach się oprzeć, jak je finansować? To pytanie autorka pozostawia na koniec artykułu, przedstawiając dane szacunkowe kwot przeznaczanych w budżecie państwa na rozwój kultury (w latach 2008–2014). W konkluzji autorka dochodzi do wniosku, iż nawet bez znacznego zwiększenia nakładów finansowych można znakomicie poprawić efektywność działań promocyjnych poprzez polepszenie koordynacji współpracy między resortami: spraw zagranicznych, kultury i dziedzictwa narodowego, gospodarki, sportu i turystyki i polskimi instytucjami w Japonii. Najkorzystniejsze wydaje się autorce postawienie strategicznego celu, jakim byłoby przeprowadzenie znaczącej kampanii reklamowej Polski, jej „marki” i jej dokonań z okazji jubileuszu setnej rocznicy nawiązania stosunków oficjalnych, który przypada w 2019 roku.