Interakcje ponto-kaspijskich babek z wybranymi gatunkami w nowo zajętych ekosystemach

Abstract

W nowo zajętych siedliskach, gatunki obce mogą wchodzić w interakcje nie tylko z gatunkami rodzimymi dla danego ekosystemu, ale również z innymi obcymi gatunkami pochodzącymi z tego samego, bądź innego rejonu. Dla wód śródlądowych Europy głównym donorem gatunków nierodzimych jest rejon ponto-kaspijski. Do najbardziej ekspansywnych gatunków pochodzących z tego obszaru należą ryby z rodziny babkowatych. Celem mojej pracy było zbadanie potencjalnych oddziaływań między babkami a wybranymi gatunkami ryb i kiełży, występującymi na obszarach kolonizowanych przez babki. Pierwszym etapem badań było zweryfikowanie wpływu babek (babki łysej, babki byczej i babki rurkonosej) jako drapieżników na przykładzie ich preferencji względem kiełży tego samego co babki, ponto-kaspijskiego pochodzenia (Dikerogammarus villosus, Pontogammarus robustoides) oraz gatunku rodzimego (Gammarus fossarum), występującego powszechnie w wodach śródlądowych Europy. Ponadto, na ww. gatunkach babek oraz głowaczu białopłetwym testowano wpływ sympatrycznego i allopatrycznego pochodzenia ofiary i drapieżnika. W kolejnym etapie badań rozpatrywałam wpływ babek (babki szczupłej i babki rurkonosej) jako konkurentów na współwystępujące rodzime gatunki ryb, na przykładzie głowacza białopłetwego, w warunkach ograniczonego dostępu do kryjówki. Aby zrealizować zaplanowane cele wykonałam szereg eksperymentów laboratoryjnych. Obce gatunki babek chętniej wybierały rodzimy niż ponto-kaspijski gatunek kiełża, co związane było z jakością ofiary (babka łysa) lub jej zdolnością efektywnego ukrycia się/ucieczki (babka rurkonosa i bycza). Wybierając swoją ofiarę babki nie kierowały się jej pochodzeniem i wcześniejszą znajomością, a dieta oparta na ponto-kaspijskim gatunku negatywnie wpłynęła na wzrost ryb. Zatem, stale rozszerzający się zasięg występowania babek, które z dużych rzek migrują również do ich mniejszych dopływów, stwarza realne zagrożenie dla rodzimych gatunków kiełży, stanowiących lepsze oraz chętniej wybierane źródło pożywienia dla babek niż kiełże ponto-kaspijskie. Wpływ babki szczupłej i rurkonosej na zachowanie głowacza białopłetwego był porównywalny do interakcji wewnątrzgatunkowych pomiędzy osobnikami głowacza, a także nasilony w sezonie wiosennym, tj. w okresie reprodukcyjnym. Chociaż nie wykazano negatywnego wpływu badanych babek na głowacza białopłetwego, ich obecność w środowisku nie jest dla głowacza obojętna, ponieważ poza intensywną konkurencją wewnątrzgatunkową wprowadza dodatkowo konkurencyjne oddziaływania między gatunkami.