Ocena mechanizmu cytotoksyczności glifosatu, jego metabolitów oraz zanieczyszczeń produkcyjnych

Abstract

Glifosat (N-fosfonometyloglicyna) to składnik preparatów herbicydowych, stosowanych do ochrony upraw rolniczych i ogrodniczych. Herbicyd ten hamuje aktywność enzymu syntazy 5-enolopirogroniano-szikimo-3-fosforanu (EPSP), enzymu odpowiedzialnego za tworzenie aminokwasów aromatycznych (tyrozyna, tryptofan, fenyloalanina) niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania rośliny. W aktualnym rejestrze środków ochrony roślin, które są dopuszczone do obrotu w Polsce, znajduje się 109 preparatów zawierających substancję glifosat, z których Roundup 360 PLUS jest najpowszechniej stosowanym. Zakres stosowania środków, które zawierają glifosat, jest bardzo szeroki i wykorzystywany do zwalczania zbędnej roślinności, zarówno roślin jedno-, jak i dwuliściennych. Badania wykazały, że glifosat zostaje w glebie i wraz z wodami podziemnymi może docierać do organizmu człowieka. Glifosat został wykryty we krwi osób nienarażonych bezpośrednio na podwyższone dawki tego herbicydu, jak i osób narażonych zawodowo. Glifosat, początkowo uznawany za bezpieczny dla ludzi, został w 2015 roku sklasyfikowany przez Międzynarodową Agencję Badań nad Rakiem jako związek prawdopodobnie kancerogenny dla ludzi (kategoria 2A). Pomimo potwierdzonej przez IARC rakotwórczości glifosatu wobec zwierząt, związek ten uzyskał pozwolenie Komisji Europejskiej na stosowanie go w Unii Europejskiej do końca 2022 roku, ponieważ UE nie zgodziła się z taka oceną. Narażenie ludzi na glifosat pociąga za sobą konieczność zwiększenia kontroli nad jego stosowaniem i wykonaniem wnikliwych badań nad glifosatem i jego preparatami. Konieczne jest również zbadanie toksyczności metabolitów i zanieczyszczeń produkcyjnych glifosatu, regulowane rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1107/2009 z dnia 21 października 2009 r. Zgodnie z wymogami UE takie badania są konieczne ze względu chociażby na to, że wcześniej produkowano preparaty, których zanieczyszczenia były wielokrotnie bardziej toksyczne niż sama substancja aktywna. Celem niniejszej pracy było określenie wpływu glifosatu, jego metabolitów oraz zanieczyszczeń produkcyjnych na erytrocyty i jednojądrzaste komórki krwi obwodowej człowieka. Komórki inkubowano przez 1, 4 lub 24 godziny z badanymi ksenobiotykami w różnym zakresie stężeń odpowiadających narażeniu środowiskowemu oraz zatruciu ostremu.