| dc.description.abstract | Bromowane związki unieplaniające (BFRs) stosowane są w wielu gałęziach przemysłu
w celu obniżenia łatwopalności lub zredukowania szybkości spalania materiałów, w skład
których były włączone. W Europie zastosowanie związków uniepalniających na bazie bromu
obejmuje około 25% wszystkich BFRs, natomiast w Chinach jest to ponad 40%.
Tetrabromobisfenol A (TBBPA) jest najpowszechniej stosowanym związkiem należących do
BFRs, którego produkcja stanowi 60% wszystkich produkowanych BFRs. Jednakże,
ze względu na doniesienia wskazujące na potencjalną toksyczność TBBPA, coraz częściej
jako substancję alternatywną wprowadzany jest tetrabromobisfenol S (TBBPS). Dodatkowo
ważną grupą BFRs są bromofenole, tj. 2,4-dibromofenol (2,4-DBP), 2,4,6-tribromofenol
(2,4,6-TBP) oraz pentabromofenol (PBP). Związki te przedostają się do środowiska zarówno,
w wyniku uwalniania się z produktów w skład których były włączone jako substancje
uniepalniające, jak również mogą stanowić produkty przemiany lub metabolity innych BFRs.
Tak szerokie zastosowanie omawianych związków przyczyniło się do narażenia środowiska,
jak również organizmów żywych w tym ludzi. BFRs oznaczono w matrycach
środowiskowych, tj. woda, gleba powietrze jak i w tkankach i płynach ustrojowych
człowieka.
Przewlekłe narażenie populacji ogólnej na bromofenolowe związki ograniczające
palność oraz nieliczne badania dotyczące ich wpływu na komórki układu krwionośnego,
skłaniają do podjęcia badań mających na celu określenie mechanizmów działania BFRs na
najliczniejsze komórki układu krwionośnego jakimi są erytrocyty.
Celem badań było porównanie działania pięciu powszechnie stosowanych BFRs,
tj. tetrabromobisfenolu A (TBBPA), tetrabromobisfenolu S (TBBPS), 2,4-dibromofenolu
(2,4-DBP), 2,4,6-tribromofenolu (2,4,6-TBP) oraz pentabromofenolu (PBP) na erytrocyty
człowieka oraz próba określenia możliwych mechanizmów ich działania. W pracy
analizowano potencjał hemolityczny omawianych związków oraz zdolność utleniania
hemoglobiny. Ponadto, ocenie poddano wpływ badanych związków na powstanie zmian
oksydacyjnych, w tym generowania reaktywnych form tlenu (RFT) i aktywność systemu
antyoksydacyjnego. Oznaczono parametry oceniające występowanie śmierci komórki na
drodze eryptozy. W badaniach wykorzystano techniki spektrofotometryczne oraz
cytofluorymetryczne.
Stwierdzono, że wszystkie badane związki wykazywały potencjał hemolityczny oraz
indukowały utlenianie hemoglobiny. Hemolityczny i utleniający potencjał BFRs wzrastał
wraz ze wzrostem stężeń badanych związków, jak również wraz ze wzrostem czasu inkubacji.
Co więcej, wykazano, że zarówno liczba pierścieni aromatycznych, jak i liczba bromów
w cząsteczce badanych związków wpływa na ich zdolności hemolityczne i oksydacyjne
wobec hemoglobiny.
Przeprowadzone eksperymenty dowiodły, że badane związki indukują tworzenie RFT
od bardzo niskich stężeń, co może przyczyniać się do wejścia komórki na drogę eryptozy.
Ze względu, iż nie zaobserwowano aktywacji kalpain oraz napływu jonów wapnia do
komórki stwierdzono, że duże znaczenie w indukcji procesu eryptozy odgrywa stres
oksydacyjny, który przyczynia się do aktywacji kaspazy-3, która może wpływać na
zahamowanie aktywności translokazy aminofosfolipidowej co powoduje eksponowanie
fosfatydyloseryny na zewnętrznej monowarstwie błony. Jest to sygnał dla makrofagów do
fagocytozy takich komórek.
Badane związki przyczyniły się również do zaburzeń w systemie antyoksydacyjnym
erytrocytów. Stwierdzono, że powodują zmiany (głównie spadek) w aktywności enzymów
antyoksydacyjnych, tj. dysmutazy ponadtlenkowej (SOD) oraz peroksydazy glutationowej
(Prx-GSH) jak również zaburzenia w aktywności katalazowej hemolizatu (CAT) i obniżenie
poziomu glutationu zredukowanego (GSH). Stwierdzono, że najbardziej znaczący spadek
aktywacji enzymów antyoksydacyjnych powodował TBBPA. Wśród bromofenoli natomiast
największym wpływem prooksydacyjnym charakteryzował się 2,4-DBP. Wskazuje to na fakt
iż liczba atomów bromu nie jest jednoznacznym czynnikiem wpływającym na system
antyoksydacyjny erytrocytów człowieka.
Największą toksycznością charakteryzował się TBBPA, najmniejszą zaś stosowany
jako jego substytut TBBPS. Uzyskane wyniki (w zakresie prowadzonych analiz) wskazują na
zasadność zastępowania TBBPA przez TBBPS.
Eksperymenty prowadzone w ramach niniejszej pracy dostarczyły dowodów
na zróżnicowany cytotoksyczny, proapoptotyczny i prooksydacyjny potencjał badanych
bromowanych związków uniepalniających w erytrocytach człowieka. Można wnioskować, że
zmiany zachodzące pod wpływem badanych związków przy najmniejszych stężeniach
(wzrost RFT) mogą oddziaływać na organizm człowieka w wyniku narażenia
środowiskowego lub zawodowego na te substancje. Natomiast dla większości badanych
parametrów zmiany zachodziły pod wpływem stężeń, na które człowiek może być narażony
zawodowo lub w wyniku zatrucia podostrego badanymi związkami. | pl_PL |
