Wpływ człowieka na ekosystemy źródlane na podstawie różnorodności okrzemek i ich autekologii

Abstract

Okrzemki (Bacillariophyta) są organizmami wskaźnikowymi powszechnie stosowanymi w biologicznej ocenie jakości wód powierzchniowych, w tym ekosystemów zależnych od wód podziemnych – źródeł. Powszechne wykorzystanie tych mikroorganizmów do oceny jakości środowisk wodnych, wynika między innymi z ich szerokiego rozprzestrzenienia w skali globalnej i lokalnej oraz wrażliwości na warunki abiotyczne środowiska, która pozwala na ocenę stanu oraz zmian warunków fizycznych, chemicznych i hydromorfologicznych ekosystemów wodnych. Zmiany te wynikają z oddziaływania bezpośredniego i pośredniego człowieka na środowisko przyrodnicze. W celu weryfikacji postawionej hipotezy badawczej – źródła, to ekosystemy o potencjalnie wysokiej stabilności środowiskowej w warunkach antropopresji zapewniające zachowanie różnorodności gatunkowej okrzemek, wytypowano do badań 12 obiektów krenologicznych w Polsce Środkowej.

Przeprowadzona analiza struktury zbiorowisk okrzemek, uwzględniająca próby archiwalne i bieżące z lat 1998-2019, pozwoliła na określenie warunków środowiskowych źródeł na podstawie autekologii okrzemek z wykorzystaniem klasyfikacji ekologicznej Van Dama i in. (1994). Charakterystyka ekologiczna badanych źródeł przeprowadzona na podstawie okrzemek wskazała na zaburzenie ich stanu troficznego oraz zwiększone obciążenie wody materią organiczną. Jednocześnie stwierdzono w źródłach, na podstawie przeprowadzonych analiz wody, podwyższoną koncentrację jonów azotanowych, amonowych oraz fosforanowych, co świadczy o zaburzeniu związanym z działalnością człowieka. Zmiany te są również wyraźnie widoczne w źródłach izolowanych od oddziaływań antropogenicznych zlokalizowanych na trzeciorzędowych utworach geologicznych.

Wody podziemne zasilające źródła kształtują w nich względnie stabilne warunki środowiskowe nawet w warunkach nasilającej się antropopresji, sprzyja to występowaniu w nich okrzemek preferujących wody bardzo dobrej jakości. Jednak, w przypadku braku działań ograniczających wpływ człowieka, który modyfikuje warunki abiotyczne źródeł, ulegną one degradacji w wyniku zubożenia różnorodności biologicznej i zakłócenia ich integralności ekosystemowej.