Mechanizmy niepożądanych reakcji związanych z przetaczaniem koncentratów krwinek czerwonych w badaniach in vitro oraz in vivo

Abstract

Koncentraty krwinek czerwonych (KKCz) są najczęściej przetaczanym składnikiem krwi. Podstawowym wskazaniem do ich stosowania jest zagrażająca życiu niedokrwistość, która bardzo często towarzyszy przebiegowi choroby nowotworowej. Z tego powodu pacjenci onkologiczni najczęściej leczeni są KKCz. Podczas przechowywania w środowisku ex vivo (42 dni w temperaturze 4±2°C w roztworze wzbogacającym) w krwinkach czerwonych zachodzą progresywne zmiany związane z ich starzeniem i uszkodzenia oksydacyjne. Zmiany związane z przechowywaniem są szczegółowo opisane w literaturze, ale ich wpływ na częstość występowania reakcji poprzetoczeniowych nie jest dobrze poznany. Kliniczne konsekwencje przetaczania dłużej przechowywanych KKCz (z zaakceptowaną datą przydatności do 42 dni), są mało poznane i niejasne. Nadal trwa dyskusja czy przetaczanie długo przechowywanych i nie poddanych leukoredukcji jednostek KKCz jest mniej skuteczne i zwiększa ryzyko wystąpienia niepożądanych reakcji poprzetoczeniowych. Głównym celem pracy doktorskiej było określenie czy zmiany zachodzące w długo przechowywanych KKCz (w ostatnim dniu terminu przydatności) promują ich działanie pro-zakrzepowe, pro-oksydacyjne i czy mogą wzmagać proliferację komórek nowotworowych oraz ocena wpływu filtrowania jednostek przed przechowywaniem na te procesy. Zasadniczy cel pracy realizowano poprzez trzy cele szczegółowe, które obejmowały ocenę wpływu supernatantów (z filtrowanych i niefiltrowanych KKCz, w 1. i 42. dniu przechowywania) in vitro na (1) parametry czynnościowe (aktywację i reaktywność) płytek krwi, (2) wybrane linie komórek nowotworowych i cytotoksyczność leku przeciwnowotworowego cisplatyny (wobec tych komórek). Badania rozszerzono o określenie wpływu przetaczania KKCz lub koncentratu płytek krwi (KKP) na poziom stresu oksydacyjnego w osoczu pacjentów z AML. Otrzymane wyniki pozwoliły stwierdzić, że supernatanty KKCz zwiększają aktywację i reaktywność płytek krwi; nadreaktywność płytek krwi po przetoczeniu KKCz może być jedną z przyczyn występowania powikłań zakrzepowo-zatorowych u niektórych biorców. Nie wykazano istotnego wpływu zastosowania filtrów antyleukocytarnych oraz czasu przechowywania jednostek KKCz na ich działanie pro-zakrzepowe, ani anty-proliferacyjne, co nie wskazuje na zasadność zmiany obecnie obowiązujących w bankach krwi zaleceń dotyczących terminu ważności, czy leukoredukcji KKCz. W zastosowanych warunkach doświadczalnych nie wykazano zwiększonego wzrostu i proliferacji komórek nowotworowych hodowanych w obecności supernatantów KKCz, przeciwnie wykazano, że supernatanty KKCz, niezależnie od dnia przechowywania i leukoredukcji, zmniejszają żywotność i hamują proliferację komórek nowotworowych (linii K-562, LoVo i MCF7) poprzez nasilenie w nich stresu oksydacyjnego, ale nie wykazują takiego działania wobec linii nienowotworowej (MCF-10A). Zagadnienie to wymaga jednak dalszych badań. W osoczu chorych z AML po przetoczeniu składników krwi, tj. KKCz lub KKP zwiększa się stres oksydacyjno-nitracyjny, co może mieć istotne znaczenie w przebiegu klinicznym choroby i zastosowanym leczeniu (chemioterapia).