Audyt krajobrazów Polski: geneza i oczekiwania

Abstract

Krajobraz to wielkoprzestrzenne środowisko naszego życia. Jest świadectwem historii, zasobności, wiedzy i umiejętności mieszkańców danego obszaru. Wpływa na nasze samopoczucie, zainteresowania i formy aktywności. Człowiek coraz silniej i szybciej przekształca krajobraz, podporządkowując go swoim rosnącym potrzebom. Zmiany te dokonywane są jednak często bez oceny ekologicznych, kulturowych i społecznych skutków ich wprowadzania. Celem artykułu jest uzasadnienie potrzeby rejestrowania i oceny zmian zachodzących w krajobrazach Polski oraz konieczności zwracania większej uwagi na jakość krajobrazów kształtowanych dla żyjących obecnie ludzi oraz dla przyszłych pokoleń. Systematyczne wykonywanie takich ocen zaleca Europejska Konwencja Krajobrazowa, przyjęta przez Radę Europy w 2000 r. W Polsce formalnoprawne podstawy ich przeprowadzenia zostały określone w tzw. Ustawie krajobrazowej z 2015 r., a szczegóły dotyczące zakresu i metodyki tych ocen ustalono w 2019 r. w Rozporządzeniu Rady Ministrów w sprawie sporządzania audytów krajobrazowych. Zakończenie pierwszej edycji audytu krajobrazowego w większości województw w Polsce planowane jest dopiero na 2022 r. Prace te powinny być realizowane jak najintensywniej nie tylko przez kadry urzędów marszałkowskich, ale także z udziałem zespołów ekspertów z wyższych uczelni oraz członków społeczności lokalnych.

Landscape is a large-scale spatial living environment. It gives testimony to the history, wealth, knowledge and skills of the inhabitants of a given area. It has an influence on well-being, interests and forms of activity. Human landscape modifications are rapidly increasing and growing in scale in order to satisfy social and economic needs. However, changes are often introduced without any evaluation of their ecological, cultural or social impacts. The purpose of this article is to argue for the need to register and evaluate transformations in the landscapes of Poland, as well as to pay more attention to their quality for present and future generations. Systematic assessments are recommended by the European Landscape Convention, adopted by the Council of Europe in 2000. In Poland, the formal and legal basis for such assessments was formulated through the Landscape Act of 2019 in the regulation on landscape audits. The completion of the first landscape audit in most provinces is planned for 2022. These should be conscientiously conducted not only by employees of Marshal Offices (local government), but also by teams of university experts and local communities.