Miasta i ich mieszkańcy w obliczu wyzwań adaptacji do zmian klimatu

Abstract

Cities and City Residents in the Face of the Challenges to Adapt to Climate Change. Modern cities are battlegrounds where conflicting interests, both social and economic, clash. At the heart of the debate on urban development policies since the 1990s, sustainable development does not rule out economic rationality, but rather, stresses the importance of not ignoring social and environmental objectives. When utilized, this systemic and integrated approach contributes to the improvement of qua- lity of life. Never have anthropopressure and its effects been as strong as over the last decade. At the same time, climate projections show that without taking bold and unprecedented steps to transform our socio-economic systems, including the reduction of greenhouse gas emissions, the combined effect of climate change should be seen as a serious threat to our planet, the impact of which may materialise even before the end of this century. In urban areas, the combination of the adverse effects of climate change, including more intense weather patterns and climate extremes, is being felt to an alarming extent. Cities are already home to more than half the world’s population. Urban areas with their economic, energy, and transport systems are extremely sensitive, and unfavourable weather phenomena are more than likely to produce a knock-on effect that will menace their future functioning.

Given the foregoing premise, the authors seek to answer the following research questions:

- What is climate change in urban areas and how does it manifest itself?

- What are the effects of climate change and how can they be lessened through actions aimed at the natural environment?

- What environmental policy objectives have there been, especially regarding cli- mate, and what are their outcomes?

- What are the contemporary urban development processes like and what is the role of users and stakeholders in them?

- What collaboration tools for city stakeholders are available and employed?

- What roles in the process of adapting to climate change have been assumed by individual city user groups and stakeholders?

- What are the existing challenges and barriers that hinder cities’ adaptation to climate change?

The research questions so framed have determined the thematic scope of the pub- lication and the research tools and methods employed.

Part one of the monograph (chapters one and two) lends a theoretical view of climate change processes and adaptation. It also takes a closer look at urban de- velopment against the backdrop of environmental (including climate) and participatory challenges (the concept of the citizen’s city being managed by stakeholders). This part of the work offers a critical analysis of the literature on the subject. Part two (chapters three and four) discusses the practical aspects of adaptation to climate change and surveys the literature on the subject. This latter section is augmented with case studies covering climate initiatives taken by local governments, NGOs, scientific (educational) and research institutions, as well as entrepreneurial organisations, service designers, and urban planners.

Pojawiające się nowe wyzwania wynikające z globalnych trendów wpływają także na odpowiedź miast i podejmowane przez nie działania praktyczne. Miasta ewoluują pod wpływem procesów cywilizacyjnych, w tym zmian technologicznych. Same przyczyniają się do tych zmian. Ostatnie pięćdziesięciolecie to czas wyjątkowo dynamicznych procesów urbanizacyjnych kształtujących nowe uwarunkowania społeczne, ekonomiczne i środowiskowe. Od początkowych silnych akcentów środowiskowych w latach 70. XX w., wywołanych kryzysem ekologicznym, poprzez skłanianie się w kierunku humanizacji rozwoju lokalnego lat 90. XX w., aktualnie na czele ważnych spraw znalazł się kryzys klimatyczny. (...) Głównym celem monografii jest nakreślenie szerokiego tła kryzysu klimatycznego i jego determinant oraz określenie roli użytkowników miasta w procesach adaptacji do zmian klimatu. Dla realizacji zakładanego celu badania literaturowe oraz studia przypadków prowadzone były z perspektywy podmiotowej. Innowacyjne podejście umożliwia rozpoznanie rzeczywistej aktywności różnorodnych podmiotów funkcjonujących w mieście, na rzecz ochrony klimatu i włączenia ich w działania mitygacyjne i adaptacyjne. Płaszczyzną podejmowanych rozważań jest teza, że współpraca i współdziałanie wielu interesariuszy i użytkowników miasta jest warunkiem koniecznym procesów adaptacji do zmian klimatu. Wychodząc z tych przesłanek staraliśmy się w prezentowanej publikacji odpowiedzieć na następujące pytania badawcze: • czym są i w jaki sposób objawiają się zmiany klimatu w miastach? • jakie są skutki zmian klimatu i jak można je łagodzić dzięki przyrodzie? • jak kształtowały się i kształtują cele polityki środowiskowej, szczególnie w obsza-rze tematycznym „klimat” i jakie przynoszą efekty? • w jaki sposób przebiegają współczesne procesy rozwojowe miast i jaka jest w nich rola użytkowników i interesariuszy? • jakie są dostępne i stosowane narzędzia współpracy interesariuszy miast? • jaką rolę w procesie adaptacji do zmian klimatu odgrywają poszczególne grupy użytkowników i interesariuszy miasta? • jakie można wskazać wyzwania i bariery w adaptacji miast do zmian klimatu? Tak sformułowane pytania badawcze zdeterminowały zakres tematyczny publikacji i zastosowane narzędzia i metody badawcze. Część pierwsza monografii, obejmująca rozdziały pierwszy i drugi, dotyczy teoretycznego spojrzenia na procesy związane ze zmianami klimatu i adaptacją do nich. Podjęto w niej także problematykę związaną z rozwojem miast w kontekście wyzwań środowiskowych (w tym klimatycznych) oraz partycypacyjnych (koncepcja miasta obywatelskiego, zarządzanego przez interesariuszy). Ta cześć publikacji powstała na podstawie krytycznej analizy literatury przedmiotu. Część druga (obejmująca rozdział trzeci i czwarty) dotyczy praktycznych aspektów działań związanych z adaptacją do zmian klimatu. Powstała ona na podstawie analizy literatury przedmiotu ze szczególnym zwróceniem uwagi na dobre praktyki. Ważnym aspektem publikacji jest zaprezentowanie działań podejmowanych przez poszczególne grupy użytkowników miast. Dlatego uzupełniniem publikacji są rozmowy (podcasty) przeprowadzone z przedstawicielami: samorządów lokalnych, NGOs, instytucji naukowych (edukacyjnych) i badawczych, organizacji zrzeszającej przedstawicieli biznesu, projektantami i urbanistami. Jako badaczom, ale też mieszkańcom miast i praktykom projektowania rozwoju miast zależy nam, żeby upowszechniać wiedzę z zakresu zrównoważonego rozwoju miast i taki też cel przyświecał przygotowaniu publikacji. Mamy nadzieję, że dzięki niej wielu użytkowników, interesariuszy miast, wzbogaci swoją wiedzę w zakresie potrzeby pilnego współdziałania w obliczu katastrofy klimatycznej. Bowiem dialog i budowanie mostów współpracy leży w interesie nas wszystkich.