Plemiona górskie jako atrakcja turystyczna Tajlandii

Abstract

Fakt, iż plemiona górskie stały się, obok położonych na południu wysp, główną atrakcją turystyczną Tajlandii, niesie z sobą zarówno korzyści, jak i problemy. Dla członków poszczególnych plemion górskich coraz większego znaczenia nabierają dochody z turystyki, głównie sprzedaży drobnych wyrobów rękodzielniczych. Rzemiosło staje się dla mieszkańców gór źródłem stałego dochodu, wyższym od niepewnych wpływów osiąganych z uprawy ziemi. Nasila się zjawisko migracji do miast. Ma miejsce dynamiczny rozwój ekonomiczny do niedawna zacofanego regionu kraju. Wszystko to, w sposób nieuchronny, przyczynia się do zmiany tradycyjnego stylu życia plemion górskich w Tajlandii. Jednak to, że ludności tubylczej w Tajlandii żyje się lepiej i bezpieczniej niż w sąsiednich państwach, nie zmienia sytuacji, iż plemiona górskie w tym kraju również są dyskryminowane i wykorzystywane zarówno przez tajski rząd, jak i – a raczej przede wszystkim – przez społeczeństwo tajskie. Dyskryminacja ta jest bardzo ułatwiona przez brak reprezentacji politycznej plemion górskich, ich bardzo niski status społeczny, biedę, zacofanie, analfabetyzm, nieznajomość języka tajskiego, małą liczebność oraz rozproszenie.Bardzo istotnym czynnikiem jest również niepewna sytuacja prawna plemion górskich – niewielu z nich ma obywatelstwo tajskie i jakiekolwiek dowody tożsamości, a bez tego nie mają praktycznie żadnych praw do ziemi, na której żyją. Na początku 2003 r. rząd tajski uchwalił, iż bezpaństwowi mieszkańcy Tajlandii muszą udowodnić, że mają prawo tu przebywać. Władze nie zaoferowały żadnej pomocy prawnej. Według szacunków ok. 200–300 tys. członków plemion górskich przesłało wymagane dokumenty, jednak kolejne 200 tys. nie ma absolutnie żadnych dowodów na to, że mają „tajlandzkie korzenie”, pomimo że w Tajlandii się urodzili. Teoretycznie od września 2003 r. ludzi tych można z Tajlandii deportować. Problem obywatelstwa nie istniał do lat 80., kiedy to gwałtownie wzrosła imigracja z Birmy, Laosu i Wietnamu. Od tego czasu polityka władz tajskich opiera się na założeniu, iż przyznanie obywatelstwa zwiększa imigrację Karenów, Hmongów i przedstawicieli innych plemion górskich, dlatego też tajskiego obywatelstwa ludności plemiennej nie przyznawano (Essays on Thailand... 2003). Plemiona górskie są także oskarżane – zarówno przez mieszkających w tym regionie Tajów, jak i różnego rodzaju organizacje ekologiczne – o niszczenie lasów, głównie z powodu stosowanej przez nich uprawy żarowej. W Chiang Mai dochodziło do demonstracji Tajów domagających się z tego powodu wysiedlenia plemion górskich. Według Tajów wypalanie lasów prowadzi także do zanieczyszczenia źródłowych odcinków górskich rzek oraz zwiększa liczbę powodzi. Faktem jest, że zalesienie Tajlandii zmniejszyło się w ciągu ostatnich 25 lat z ponad 40% do niecałych 20%, jednak jest to spowodowane w głównej mierze koncesjami na wyrąb i rabunkowy handel cennym drewnem, a nie prymitywną gospodarką rolną (Essays on Thailand... 2003). Plemiona górskie są często traktowane jako swoisty „kozioł ofiarny”, głównie z powodu ich słabości społeczno-ekonomicznej, wręcz bezradności, z drugiej strony są bezwzględnie wykorzystywane przez Tajów do zarabiania pieniędzy, zwłaszcza poprzez działalność „przemysłu turystycznego”, całkowicie przez nich kontrolowanego. Ponadto w ostatnich latach, głównie z powodu bardzo dynamicznego rozwoju turystyki, można w odległych górskich rejonach Tajlandii obserwować zjawiska znane z innych regionów świata, gdzie różnego rodzaju „ludy tubylcze” zostały „odkryte” przez współczesną cywilizację. Wielu mieszkańców plemiennych osad żyje obecnie wyłącznie z turystów, przekształcając swe wioski w swoiste „skanseny turystyczne”. Najbardziej jaskrawo jest to widoczne w wioskach „długich szyi”, ale nie tylko. Ma to liczne negatywne konsekwencje, m.in. uzależnienie ekonomiczne od sezonowego ruchu turystycznego, zaniedbywanie innych rodzajów działalności gospodarczej (choćby rolnictwa), sztuczne „tworzenie” folkloru (głównie „tradycyjnych” pamiątek) na potrzeby turystów, komercjalizacja obyczajów i tradycji poszczególnych plemion. Jednak to nie turystyka jest dziś największym zagrożeniem dla kultury i tożsamości plemion górskich w Tajlandii. Zdecydowanie groźniejsza jest dyskryminacja polityczna i społeczna, brak praw obywatelskich, zmniejszanie się terenów uprawnych, analfabetyzm, bieda, nadal powszechne uzależnienie od opium. Członkowie plemion górskich są najbiedniejszą i najbardziej dyskryminowaną częścią tajskiego społeczeństwa. Sytuacja ta może uleć poprawie tylko poprzez zmiany w tajskim prawodawstwie, zmiany w nastawieniu społeczeństwa tajskiego do „górali” oraz rozwój edukacji wśród poszczególnych plemion górskich.