Kraków jako stolica Generalnego Gubernatorstwa. Wpływ stołeczności na życie miasta

Abstract

Celem artykułu pozostaje próba ukazania sytuacji Krakowa w okresie okupacji hitlerowskiej, kiedy miasto pełniło funkcję stolicy Generalnego Gubernatorstwa. Funkcja ta warunkowała wystąpienie szeregu nietypowych zjawisk. Z jednej strony miasto działało w zwykłym reżimie okupacyjnym, z drugiej zaś – stanowiło siedzibę władz, co skutkowało osiedleniem się w Krakowie tysięcy niemieckich funkcjonariuszy wraz z rodzinami. Miało to istotny wpływ na wiele wymiarów funkcjonowania Krakowa, począwszy od kwestii społecznych, mieszkaniowych, poprzez architekturę, gospodarkę, sposób przeprowadzenia eksterminacji ludności żydowskiej, na działalności polskiego podziemia kończąc. Osobną omawianą w artykule sprawą pozostaje nazistowska akcja propagandowa, której centrum stanowił Kraków. Ze względu na ograniczenia co do objętości artykułu wszystkie te zagadnienia zarysowane są w sposób syntetyczny, niemniej dający obraz specyfiki oraz odmienności wojennego doświadczenia Krakowa. Autor ukazuje, że losy miasta wymykają się utartym schematom oceny niemieckiej okupacji ziem II Rzeczypospolitej. W przeciwieństwie do wielu innych ośrodków Kraków nie był tylko miastem podbitym i kontrolowanym, ale pod wieloma względami stanowił zalążek nowego, kolonialnego, niemieckiego ładu w Europie Wschodniej.

Aim of the article is to analyze a specific situation of Krakow during the Nazi-German occupation, when the city played a role of a capital of the General Government. The city functioned under a typical occupation regime, however, at the same time it was a seat of the authorities. As a result thousands of German functionaries and their families settled in Krakow. It had significant impact on many aspects of functioning of Krakow, ranging from social and housing issues, through architecture, economy, methods of extermination of the Jewish population and finally organization of the Polish underground. A separate issue discussed in the article are the Nazi propaganda campaigns conducted mainly in Krakow. Due to limitations, all these issues are presented in a general way, nevertheless giving a picture of specificity of Krakow’s war experience. Author indicates that the fate of the city is not typical for the Polish lands occupied by the Third Reich. Contradictory to the other places, Krakow was not only a city that was conquered and controlled, but we can see it as a beginning of a new, colonial, Nazi order in the Eastern Europe.