Chironomidae-inferred anthropogenic and natural processes in moat and palaeochannel systems − Rozprza case study

Abstract

Celem pracy jest paleoekologiczna rekonstrukcja środowiska w rejonie stanowiska archeologicznego w Rozprzy (woj. łódzkie), na podstawie analizy subfosylnych zgrupowań Chironomidae (Diptera). Zmienność zgrupowań Chironomidae w późnym glacjale zbadano z wykorzystaniem profilu jeziornego pobranego z paleomeandru rzeki Luciąży. Odtworzono średnie temperatury lata i zmiany hydrologiczne w okresie ok. 13 300 – 12 200 lat cal. BP, wraz z jednym z pierwszych dobrze udokumentowanych stwierdzeń chłodnej oscylacji interallerødzkiej w Europie Środkowo-Wschodniej. Stosunkowo wysokie temperatury lata (do 16˚C) w młodszym dryasie mogą wskazywać na lokalnie cieplejsze warunki pod koniec zlodowacenia wisły bądź wysoki stopień kontynentalizmu w tym stadiale w Polsce środkowej. Wyniki analiz Chironomidae umożliwiły rekonstrukcję zmian siedliskowych w paleostarorzeczu i fosie, wchodzącej w skład kompleksu późnośredniowiecznego gródka. W zbiorniku sztucznym (fosa) wykazano znacznie szybsze tempo paludyfikacji niż w starorzeczu. W naturalnych zbiornikach zgrupowania Chironomidae były kształtowane głównie przez globalne i regionalne zmiany klimatyczne. W fosie determinantami występowania i składu Chironomidae były lokalne zmiany siedliskowe, takie jak zmiany trofii wody oraz przepłukiwanie fosy. Analiza osadów organicznych z czterech rdzeni pobranych w obrębie systemu fos, pozwolił na scharakteryzowanie zmian siedliskowych w czasie i przestrzeni. Nawet w tak małym i płytkim zbiorniku, tempo i zakres procesów ekologicznych nie były równomierne. Zróżnicowanie fosy zależało głównie od głębokości dna, ekspozycji na procesy denudacyjne i zaopatrzenia w świeżą wodę. W pracy przedstawiono również wyniki analizy grup morfologicznych i troficznych Chironomidae, będącej pierwszym etapem badań nad wykorzystaniem ich cech funkcyjnych w paleoekologii. Udowodniono, że morfo-taksonomia może być wykorzystywana do rekonstrukcji zmian siedliskowych w podobnym stopniu, jak gildie troficzne.