Determinanty obrotu bezgotówkowego w krajach Unii Europejskiej

Abstract

Zagadnienie dotyczące uwarunkowań obrotu bezgotówkowego jest szczególnie ważne z punktu widzenia zaspokojenia potrzeb konsumentów, ale także dla rozwoju obrotu bezgotówkowego. Korzystanie z usług płatniczych przez konsumentów pozwala na zaspokojenie potrzeb finansowych, będących we współczesnej gospodarce potrzebami podstawowymi. Dostęp do szerokiej oferty usług finansowych dzięki finansyzacji relacji społecznych uważany jest za kluczowy czynnik dobrobytu konsumentów. Wzrost użyteczności z konsumpcji dóbr i usług, a także z korzystania z danej formy płatności powoduje wzrost ich dobrobytu. Ponadto decyzje o wykorzystaniu przez członków gospodarstw domowych bezgotówkowych form płatności są ważnym „ogniwem w drzewie decyzyjnym mikrofinansów”, które wywodzą się z nurtu instytucjonalnego finansów. Jedną z przesłanek do poszukiwania czynników determinujących obrót bezgotówkowy w „starych” i „nowych” krajach Unii Europejskiej jest kluczowa różnica, polegająca na tym, że poszczególne kraje Wspólnoty znajdują się na różnym etapie rozwoju obrotu bezgotówkowego. Różnica ta wynika chociażby z tego, że w krajach tzw. „starej piętnastki” liczba transakcji instrumentami płatniczymi przypadająca na 1 mieszkańca na ogół jest wyższa niż w „nowych” państwach UE. Autorka dysertacji oczekiwała, że wśród czynników objaśniających obrót bezgotówkowy mierzony transakcjami kartami płatniczymi, tj. wartością i liczbą znajdą się determinanty wspólne dla państw będących na podobnym poziomie pod względem rozwoju obrotu bezgotówkowego. Głównym celem rozprawy była identyfikacja i ocena czynników ekonomicznych oraz pozaekonomicznych determinujących korzystanie z płatności bezgotówkowych przez konsumentów oraz ich empiryczna weryfikacja w ujęciu mikro- i makroskali w latach 2004–2018. Przyjęto hipotezę główną o następującej treści: w „starych” i „nowych” krajach Unii Europejskiej rozwój obrotu bezgotówkowego, w szczególności z wykorzystaniem kart płatniczych warunkują oddziałujące z różną siłą determinanty ekonomiczne, socjodemograficzne, kulturowe i czynniki związane z infrastrukturą płatniczą.