9. Kultura i turystyka – sacrum i profanum

Przeglądaj według

 

" Pielgrzymowanie do miejsc świętych od zawsze stanowiło istotny element w różnych religiach świata – wyznawcy chrześcijaństwa, islamu, hinduizmu i buddyzmu corocznie pielgrzymują do najważniejszych miejsc kultu swojej wiary. Podróż taka jest wyrazem tęsknoty za wartościami duchowymi, manifestacją przynależności do wspólnoty religijnej, potrzebą przemiany moralnej i pragnieniem obcowania z sacrum. Celem pielgrzymki jest zatem modlitwa, spełnienie określonych rytuałów, wiara w siły nadprzyrodzone, a także poszukiwanie pokoju, radości, miłości i nadziei. Podróży tej towarzyszy głębokie przeżywanie i kontemplowanie, chęć dotknięcia świętości, spotkania z Bogiem, spotkania innego człowieka czy też siebie samego. Ośrodki kultu religijnego, zarówno te o znaczeniu światowym jak i lokalnym, rozwijały się przez wieki, otaczały szczególną troską sferę sacrum, ale i pątników. Wokół strefy sacrum budowano domy pielgrzyma, przybywały miejsca gościnne, rozwijano infrastrukturę służącą obsłudze pielgrzymów – przestrzeń ta z biegiem lat się rozrastała, wypełniała i komercjalizowała. Ruch pielgrzymkowy stanowi istotę turystyki religijnej, ale jak wykazują badania, bardzo duże znaczenie ma również turystyka religijna – poznawcza. Turystyka religijna jako całość stanowi część ruchu turystycznego, a więc cechuje ją dobrowolność i czasowość „bycia w drodze”. W przypadku ruchu pątniczego najważniejsza dla pielgrzymującego jest sfera sacrum, natomiast w przypadku turystyki religijnej – poznawczej równie ważne są obiekty sakralne, ich wartości historyczne, artystyczne i symboliczne. Pielgrzymi i turyści wybierają przeróżne kierunki swoich podróży, różne sposoby podróżowania, towarzyszą im różne motywy, które bywają bardzo osobiste i mocno zindywidualizowane. Motyw religijny jest więc uznawany w podróżach do miejsc świętych za najstarszy, jednak z czasem istotne stały się także elementy poznawcze, przyjemność samego wędrowania i zaspokajanie ciekawości. W ten sposób w pielgrzymowaniu pojawiły się cele komercyjne, co obecnie często wywołuje sprzeciw w kręgach kościelnych. Warto jednak podkreślić, że przestrzeń turystyki religijnej należy do najbardziej rozwiniętych przestrzeni turystycznych na świecie, a sama turystyka religijna jest „osią” szeroko pojętej turystyki kulturowej. Ośrodki pielgrzymkowe i centra religijne kształtują bowiem współczesny krajobraz kulturowy regionów. Ich rozwój przekłada się na zwiększenie ruchu turystycznego, ponieważ zaczynają stanowić istotną atrakcję turystyczną. Tym samym dochodzi do łączenia strefy sacrum ze strefą profanum, a pielgrzymowanie przyjmuje dwojaki charakter – z jednej strony jest aktem stricte religijnym, z drugiej – wędrówką o charakterze religijno-poznawczym. W ten sposób peregrynacje stają się zjawiskiem turystycznym, jednak nadal nadrzędnym ich celem jest motyw duchowy, a inne rodzaje aktywności (np. zwiedzanie) oraz korzystanie z dostępnej w danym miejscu infrastruktury turystycznej stanowią jedynie element dodatkowy podróży do miejsc świętych. Istotnym aspektem turystyki religijnej jest dziedzictwo kulturowe miejsc świętych, stanowiące fundament odbywanych do nich podróży ze względu na swoją wartość historyczną czy architektoniczną. Zróżnicowanie dziedzictwa jest w tym przypadku bardzo duże – od wielkich centrów religijnych, takich jak: Rzym, Jerozolima, Santiago de Compostela, Lourdes, Fatima czy Częstochowa, po niewielkie ośrodki sakralne i tak zwaną małą architekturę, stanowiącą nierozerwalny element krajobrazu kulturowego wielu regionów (przydrożne kapliczki, figury i krzyże oraz wiejskie cmentarze). Obiekty te są wyrazem religijności mieszkańców, niemymi świadkami historii regionu. Opierając się na lokalnym dziedzictwie religijnym i wielowiekowych tradycjach, miejsca te wykształciły swoje własne przestrzenie sakralne, będąc jednocześnie nierozerwalnie związanymi z tożsamością mieszkańców oraz odrębnością etnograficzną i historyczną regionów. To właśnie walory obiektów sakralnych stanowią często istotę turystyki kulturowej, której podstawą jest kontakt z materialnym i niematerialnym dziedzictwem danego regionu. Ich wartości religijne, architektoniczne, zbiory sztuki oraz wielowiekowa historia przyczyniają się do rozwoju ruchu turystycznego. Do rąk czytelników oddajemy kolejną już publikację z serii „Kultura i Turystyka,” tym razem pod tytułem Sacrum i profanum. Jest w niej mowa o sferze świętości, w której koncentrują się wierzenia, obrzędy i praktyki religijne oraz o przeciwstawnej do niej sferze świeckości, gdzie odbywają się wszystkie inne wydarzenia związane z funkcjonowaniem sacrum. Teoretycznie sfery te można oddzielić od siebie, ale one najczęściej się przenikają. Potwierdzają to prezentowane opracowania, w których wszystkie wspomniane powyżej aspekty pielgrzymowania znajdują swoje odzwierciedlenie. Poruszone zostały w nich zarówno zagadnienia związane z pielgrzymowaniem do miejsc świętych, jak i zjawiska odnoszące się do rozwoju turystyki religijnej na świecie, w tym dotyczące kształtowania się współczesnej przestrzeni turystyki religijnej. Duża grupa prac poświęcona jest dziedzictwu sakralnemu. Interesujące są w tym przypadku także studia nad dziedzictwem związanym z kulturą ludową. Autorzy reprezentujący różne dziedziny nauki poruszyli w swoich opracowaniach zarówno kwestie globalne, jak i odnoszące się do zagadnień, miejsc i produktów lokalnych. Zamieszczone w tomie prace mogą więc w bardzo różnym zakresie zaspokoić zainteresowania czytelników. Mamy nadzieję, że zapoznanie się z nimi w znacznym stopniu przyczyni się do zgłębienia wiedzy dotyczącej pielgrzymowania i turystyki religijnej, a także pozwoli czytelnikowi zdefiniować aktualne we współczesnym świecie zjawiska przemian zachodzących w przestrzeni geograficznej w aspekcie ich rozwoju. Życzymy satysfakcjonującej lektury, "

[Wstęp redakcyjny]



Spis treści


Najnowsze pozycje