Mobilisation of the Armies of the Polish – Lithuanian Commonwealth before the Battle of Pereyaslav in 1630

Abstract

This article outlines the mobilisation efforts made by both the Royal and the Hetman’s Chancellery with the aim of concentrating the maximum armed forces of the Crown army to suppress the uprising of the Zaporozhian Host under the command of Taras Fedorovych and Anton But. Particular aspects of the mobilisation were considered, such as the methodology of its implementation with regard to units of the so-called ‘quarter’ army (Polish: wojsko kwarciane), foreign troops, private cavalry banners, separate banners of the Lithuanian army, and the remnants of the Zaporozhian Host that remained loyal to the Commonwealth. Based on various published and archival sources (registers of army levies, official and private letters, narrative texts, etc.), the geography and chronology of the movement of the Commonwealth army units during this mobilisation, their composition, numbers, and the names of their commanders have been established as far as possible. Particular attention was paid to aspects of the mobilisation of the private cavalry banners of the local magnates from the Zbaraski, Zasławski-Ostrogski, and Zamoyski families, which have been little studied by historians so far, although soon after their mobilisation provided significant support for the quarter army. The beginning of the long and difficult mobilisation of a foreign regiment under the command of Jakub Butler and the Denhoff brothers and the preparation of the Crown artillery for the campaign are also discussed.The research also helped to conclude that after the first stages of mobilisation before the Battle of Pereyaslav, Field Crown Hetman Stanisław Koniecpolski had sufficient forces (in terms of quality and numbers) to stop the main part of the insurgents’ army and to attempt to engage the enemy in gruelling battles in open field.

W artykule przedstawiony został zarys działań mobilizacyjnych poczynionych przez kancelarie królewską i hetmańską, których celem była koncentracja maksymalnych sił zbrojnych wojsk koronnych dla stłumienia powstania Wojska Zaporoskiego pod dowództwem Tarasa Fedorowicza i Antona Buta. Zostały podjęte poszczególne aspekty mobilizacji, takie jak metodyka jej przeprowadzenia w odniesieniu do jednostek wojska kwarcianego, cudzoziemskiego, chorągwi prywatnych, odrębnych chorągwi wojska litewskiego oraz tych resztek Zaporoskiego, które zostały wierne Rzeczypospolitej.

Na podstawie różnorodnych źródeł opublikowanych oraz archiwalnych (regestrów opłat wojska, listów oficjalnych i prywatnych, tekstów narracyjnych itd.) ustalono, o ile to było możliwe, geografię i chronologię przemieszczania się jednostek wojsk Rzeczypospolitej podczas owej mobilizacji, ich skład, liczebność oraz imiona dowódców.

Szczególną uwagę zwrócono na dotychczas mało zbadane przez historyków aspekty mobilizacji chorągwi prywatnych miejscowych magnatów Zbaraskich, Zasławskich-Ostrogskich, Zamoyskich, które w bliskiej przyszłości zostały znacznym wsparciem dla wojska kwarcianego. Omówiono także początek długiej i trudnej mobilizacji chorągwi regimentu cudzoziemskiego pod dowództwem Jakuba Butlera i braci Denhoffów oraz przygotowanie do kampanii artylerii koronnej.

Przeprowadzone badania pomogły także z pewnością stwierdzić, że po pierwszych fazach mobilizacji przed bitwą pod Perejasławiem hetman polny koronny Stanisław Koniecpolski dysponował siłami dostatecznymi pod względem jakości i liczebności do powstrzymania głównej części wojska powstańców w jednym miejscu oraz prób nawiązania z przeciwnikiem wyczerpujących walk na otwartym terenie.

В статье представлен очерк мобилизационных мероприятий, предпринятых королевской и гетманской канцеляриями, целью которых было сосредоточение максимальных сил коронного войска для подавления восстания Войска Запорожского под командованием Тараса Федоровича и Антона Бута. Были обсуждены отдельные аспекты мобилизации, такие как методика ее проведения в отношении частей кварцяного войска, иноземных войск, приватных хоругвей, отдельных хоругвей литовского войска и тех остатков Войска Запорожского, которые остались верны Речи Посполитой.

На основании различных опубликованных и архивных источников (реестров выплаты жалования, официальных и частных писем, повествовательных текстов и др.) были установлены, насколько это возможно, география и хронология передвижений частей польского войска в период мобилизации, его состав, численность и имена командиров.

Особое внимание было уделено аспектам мобилизации частных хоругвей местных магнатов Збаражских, Заславских-Острожских и Замойских, которые в ближайшем будущем стали значительной опорой кварцяного войска. Обсуждается также начало долгой и трудной мобилизации компаний иноземного регимента под командованием Якуба Батлера и братьев Денхофф, а также подготовка к кампании коронной артиллерии.

Проведенное исследование также помогло сделать вывод, что после первых этапов мобилизации перед битвой под Переяславом полевой коронный гетман Станислав Конецпольский имел достаточно сил с точки зрения качества и численности, чтобы остановить основную часть армии повстанцев на одном месте и попытаться вступить с противником в изнурительные бои на открытой местности.