Uzbrojenie i wyposażenie członków chorągwi nadwornej królów Polski w drugiej połowie XV w.

Abstract

Chorągiew nadworna królów Polski złożona była z dworzan konnych (curieses) i pokojowców (cubicularii), stojących na czele konnych pocztów o rozmaitej liczebności. W materiałach archiwalnych z Archiwum Głównego Akt Dawnych w Warszawie zachowały się informacje z drugiej połowy XV w. o 11 500 konnych służących w oddziale nadwornym. Autor scharakteryzował różne typy źródeł, informujące o jeźdźcach z chorągwi nadwornej, ich wyposażeniu i koniach. Ze względu na uzbrojenie jeźdźców można podzielić na ciężkozbrojnych – w zbrojach kopijniczych, średniozbrojnych – w zbrojach strzelczych, oraz lekkozbrojnych – uzbrojonych na sposób racki lub tatarski. Autor omawia też poszczególne rodzaje uzbrojenia zaczepnego i ochronnego używanego przez jeźdźców z oddziału nadwornego. W artykule przeanalizowane zostały również informacje na temat koni, ich ras, odmian, płci i stanu zdrowia. Jak zauważa autor, pod względem uzbrojenia wyposażenie dworzan nie odbiegało od tego jakim posługiwali się zaciężni, czy rycerze z pospolitego ruszenia. Na uwagę zasługuje fakt, że najstarsze wzmianki o broni palnej używanej przez konnych jeźdźców w Polsce dotyczą właśnie dworzan, którzy z rusznicami zostali odnotowani już w 1497 r.

The court banner of the Polish kings was composed of mounted knights (curieses) and maids (cubicularii), at the head of mounted troops of various sizes. Archival materials from the Central Archives of Historical Records in Warsaw contain information from the second half of the 15th century about 11 500 cavalrymen serving in the court unit. The author characterized various types of sources informing about the court banner – riders, equipment and horses. Due to the armament, the riders can be divided into heavily armed – in lance armor (zbroja kopijnicza), medium-armed - in shooter’s armor (zbroja strzelcza), and lightly armed - armed in the Rascian (in Old Polish equivalent Serb) or Tatar style. The author also discusses individual types of offensive and protective weapons used by horsemen from the court unit. The article also analyzed information about horses, their breeds, varieties, wages and health. As the author notes, in terms of weapons, the equipment of courtiers did not differ from that used by mercenaries or common knights. It is worth noting that the oldest mentions of firearms used by horse riders in Poland concern courtiers who were carrying rifles as early as 1497.