Immunitet parlamentarny członka Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy

Abstract

Analiza konstrukcji immunitetu parlamentarnego członków Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy prowadzi do wniosku, że mamy tu do czynienia zarówno z immunitetem materialnym, jak i z nietykalnością. Immunitet materialny ma charakter bezwzględny i dotyczy wypowiedzianych słów i głosowań członka ZPRE. W tym przypadku członek ZPRE zwolniony jest z odpowiedzialności zarówno w trakcie trwania mandatu, jak i po jego zakończeniu. Nie można przy tym z immunitetu zrezygnować. ZPRE wyraźnie jednak zaznaczyło w Wytycznych, że „nie obejmuje [on] dochodzenia w sprawie przestępstw związanych z łapówkarstwem (na przykład oferowania lub żądania nienależnych korzyści w zamian za określone zachowanie podczas głosowania), biorąc pod uwagę, że przestępstwa te nie dotyczą słów wypowiedzianych i/lub oddanych głosów”. Można uznać, że nie podważa to bezwzględnego charakteru tego immunitetu, ale jedynie wskazuje, jakie zachowania nie podpadają pod kategorię „wypowiedzianych słów i zachowań”. To zastrzeżenie jest wyraźną reakcją ZPRE na przypadki korupcji, do jakich doszło w ZPRE w drugiej dekadzie XXI w.43 Tym samym jednoznacznie wskazano, że podejmowanie takich działań przestępczych nie jest objęte ochroną immunitetu. W odniesieniu do nietykalności (zakaz zatrzymania i ścigania) mamy do czynienia z odstępstwem od normalnych reguł procedowania wobec sprawcy czynu zabronionego. Nie mają one charakteru bezwzględnego, gdyż nie obejmują sytuacji zatrzymania sprawcy in flagrante delicto. Choć celem tego wyjątku jest szybkie przywrócenie porządku publicznego i zmniejszenie ryzyka zaginięcia dowodów, to jednak – jak stanowią Wytyczne – „jego stosowanie przez organy krajowe nie powinno być inspirowane obawami niezwiązanymi z prawidłowym wymiarem sprawiedliwości”. Chodzi tu więc o podobną przesłankę, jaką zastosowano wobec posłów i senatorów w Konstytucji RP44, z tym jednak, że polska ustawa zasadnicza oparta jest na konstrukcji pozytywnej, a Wytyczne – na konstrukcji negatywnej. Istotne jest przy tym to, że zakaz zatrzymania obejmuje nie tylko okres sprawowania mandatu członka ZPRE, ale rozciąga się również na okres po zakończeniu kadencji, aż do obsadzenia danego miejsca przez nowego członka ZPRE (pomiędzy wyborami parlamentarnymi a zwołaniem najbliższej sesji ZPRE). Immunitet może być uchylony na wniosek odpowiedniego organu krajowego (Wytyczne przyjmują tu szeroki katalog organów ze względu na potrzebę uwzględnienia różnych struktur wymiaru sprawiedliwości w państwach członkowskich RE), ale formułują jednoznaczne dyspozycje wskazujące, przy spełnieniu jakich warunków może dojść do uchylenia immunitetu.