Dekoracja paciorkami w kulturze wielbarskiej. Studia nad kobiecym elementem stroju z uwzględnieniem czynników „czas”, „przestrzeń” i „status właścicielki”

Abstract

Zasadniczym celem, który przyświecał autorce monografii była analiza paciorków występujących w grobach kultury wielbarskiej w okresie rzymskim. Zasadniczymi aspektami stały się obserwacje całych układów pasm paciorków i określenie ich funkcji w kontekście ozdób zwanych koliami. W pracy termin ,,kolia” odnosi się do znalezisk zarówno paciorków oraz zabytków im towarzyszących, zadokumentowanych na poziomie szyi i klatki piersiowej zmarłego. Dotychczasowe badania nad paciorkami w okresie rzymskim koncentrowały się głównie na typologii i technologii ich wykonania. Natomiast na podstawie szczegółowej dokumentacji ułożenia zabytków w jamach grobowych stało się możliwe wyróżnienie dwóch głównych typów kolii: krótkich i długich, a wśród nich zidentyfikować pięć charakterystycznych układów. Następnie na podstawie powtarzalności uchwyconych schematów rozmieszczenia paciorków, w ramach kolii, zostały wyróżnione sekwencje oraz kompozycje. Zabieg ten miał na celu podkreślenie ogromnej różnorodności kolii pod względem surowcowym, jak i typologicznym paciorków wchodzących w skład tych ozdób. Cechą charakterystyczną kolii jest niepowtarzalność co oznacza, że nie ma dwóch takich samych pasm. Nawet jeśli zostały złożone z jednego typu paciorków różnią się ilością składową poszczególnych jej elementów. Obserwacje wykazały, że kolie były wykonane np. z zabytków o tych samych formach lub różniących się od siebie pod względem surowcowym i typologicznym. Występowanie kolii w inwentarzach grobowych stwierdzono głównie w grobach kobiet, zwykle o średnim stopniu wyposażenia, co sugeruje ich przynależność do średniego statusu społecznego. Analiza materiałów archeologicznych pozwoliła również wskazać inne formy wykorzystania paciorków jako elementy związane ze strojem. Paciorki wykonane głównie ze szkła i bursztynu wykorzystywano do tworzenia m.in. aplikacji, dekoracji głowy, obszycia torebek.