Tam, gdzie majestat śmierci panuje… Rzecz o XIX-wiecznych obrzędach funeralnych

Abstract

Podejście człowieka do umierania jako wydarzenia należącego do dwóch porządków ludzkiego życia, natury i kultury przez wieki ewaluowało. Śmierć jako taka od zawsze znajdowała się w centrum religii i jej rytuałów, rozważań filozoficznych, sądów moralnych i przedstawień artystycznych, jednak „każda epoka wytworzyła swoisty dla siebie sposób jej obserwowania, przyjmowania, wyrażania i opisywania”. Obrzędy związane z odejściem człowieka z tego świata obejmowały czas umierania, przygotowania ciała zmarłego do ostatniej podróży oraz pogrzebu i uroczystości żałobnych. Rytuał ostatecznego pożegnania stał się w XIX w. wspólnym doświadczeniem, niezależnym od pochodzenia i statusu materialnego, podobnie jak obecność obyczajów organizujących życie jednostki od urodzenia po śmierć. W nowych warunkach narodziło się zjawisko demokratyzacji obyczaju pogrzebowego, indywidualizacja pamięci o zmarłym, a także oddzielenie przestrzeni życia od sfery śmierci.

Human’s approach to dying as an event belonging to two orders of human life, nature and culture, has evolved over the centuries. Death as such has always been at the center of religion and its rituals, philosophical considerations, moral judgments and artistic representations, but each era has created its own way of observing, accepting, expressing and describing it. Rituals related to a person’s departure from this world included the time of dying, preparing the body of the deceased for the last journey, as well as funeral and mourning ceremonies. In the 19th century, the ritual of final farewell became a common experience, independent of origin and material status, just like the presence of customs organizing an individual’s life from birth to death. In the new conditions, the phenomenon of democratization of funeral customs, individualization of the memory of the deceased, and separation of the space of life from the sphere of death were born.