Kulturoznawcza charakterystyka nowego modelu dziennikarstwa. Kognitywne aspekty jakości i stylu pisania

Abstract

Celem pracy jest charakterystyka ewolucji zawodu dziennikarza oraz dziennikarstwa prasowego rozumianego szerzej jako aktywność piśmienna. Rozważania skupiają się na kulturowych przemianach rozwoju pisma, historii prasy oraz kształtowaniu zawodu dziennikarza. Omawiam relację pomiędzy literaturą, dziennikarstwem, sferą publiczną i sferą prywatną, zwracając uwagę także na rolę, jaką odgrywają media dziś. Aby dookreślić relacje sięgam do współczesnych koncepcji badawczych (Habermas, Eco, Pinker, Lippmann, Bauer), konfrontując je z antyczną refleksją literaturoznawczą Horacego czy filozoficzną Sokratesa. Opisując kolejne okresy ewolucji dziennikarstwa, skupiam się przede wszystkim na przeobrażeniach stylów pisania w sferze publicznej. W tym kontekście staram się usytuować nowe style i rodzaje dziennikarstwa (gonzo journalism, citizen jouranalism, literary journalism). Prezentując specyfikę funkcjonowania dzisiejszej prasy nakreślam obraz profesji dziennikarskiej, krytycznie komentując przy tym jakość współczesnych przekazów informacyjnych. W części badawczej dysertacji sięgam do odkryć współczesnych psychologów kognitywnych (D. Kahneman) oraz rozważań badaczy Toronto School (M. McLuhan). Korelacja wykorzystanego systemu pojęciowego z wynikami z przeprowadzonych analiz pozwala wyodrębnić w dziennikarstwie prasowym dwa główne style pisania: „gorący” oraz „chłodny”. Badania opierają się na szczegółowej analizie domen konceptualnych w publikacjach prasowych. Kategoria domeny konceptualnej okazała się pomocna i może być traktowana jako swego rodzaju narzędzie do jakościowej oraz ilościowej analizy materiałów prasowych. W analizach istotnym założeniem było stworzenie modelu konceptualnego, którego kategorie pojęciowe umożliwiły przeprowadzenie sprawnego procesu interpretacji w prasie o różnych profilach. Wyniki pokazały, a zarazem potwierdziły hipotezę, że publikacje prasowe różnią się od siebie nagromadzeniem domen konceptualnych, a jednocześnie ich obecność świadczy o konkretnym stylu pisania.