Wpływ budowy autostrad A1 i A2 na zmiany zagospodarowania terenu w gminach powiatu zgierskiego w świetle metod GIS

Abstract

Na potrzeby realizacji celu przyjęto hipotezę badawczą: Wpływ budowy autostrady na zmiany zagospodarowania terenu otaczających ją gmin może na badanym obszarze mieć charakter zarówno stymulujący jak i destymulujący. Można założyć, że stymulantę zmian zagospodarowania na terenach położonych w sąsiedztwie autostrady stanowią węzły autostradowe, natomiast oś pasa autostrady jest destymulantą tych zmian. Badania obejmowały lata 2004–2014 i były przeprowadzone w 7 gminach powiatu zgierskiego, położonego w Łódzkim Obszarze Metropolitalnym (ŁOM). W badaniach skoncentrowano się na dwóch podstawowych elementach zagospodarowania: strukturze funkcjonalno-przestrzennej terenu opartej na zdjęciu użytkowania ziemi oraz przestrzennym zróżnicowaniu działek – ich wielkości, własności oraz kształtu. Strukturę funkcjonalno-przestrzennej przeanalizowano w oparciu o dwustopniową klasyfikację zdjęcia użytkowania ziemi. Badania zmian użytkowania ziemi w odniesieniu do dostępności transportowej do wjazdów na autostradę wykazały, że węzły autostrady są stymulantą rozwoju terenów usługowych, przemysłowych, komunikacyjnych oraz nieużytków. Jest zatem stymulantą dla urbanizacji przestrzeni. Dla terenów mieszkaniowych wjazdy na autostradę (reprezentowane przez węzły autostrady) są stymulantą rozwoju od pewnej odległości. Ze względu na ograniczenia prawne i planistyczne zaobserwowano mniejsze wzrosty terenów mieszkaniowych w bezpośrednim otoczeniu wjazdu na autostradę. Nie odnotowano większego wpływu dostępności transportowej do węzłów dla terenów zieleni i rekreacji, terenów wód, użytków rolnych oraz terenów chowu, hodowli i obsługi rolnictwa. W przypadku lasów zaobserwowano niewielkie wzrosty udziału ich powierzchni w otoczeniu węzłów. W oparciu o przeprowadzone badania empiryczne stwierdzono, że oś autostrady jest stymulantą rozwoju terenów niezurbanizowanych, w szczególności nieużytków seminaturalnych oraz terenów leśnych. W najbliższym otoczeniu jest również destymulantą rozwoju terenów mieszkaniowych. W latach 2004-2014 zaobserwowano wyższe udziały terenów przemysłowych i logistycznych w otoczeniu autostrady, ale występowały one wyłącznie w najbliższym otoczeniu węzłów. Dla pozostałych form użytkowania ziemi nie można stwierdzić zależności pomiędzy odległością od osi autostrady a wielkością zmian ich funkcji.