Sytuacje komunikacyjne we współczesnym teatrze dramatycznym w perspektywie gramatyki komunikacyjnej

Abstract

Niniejsza praca służy rozpoznaniu struktur sytuacji komunikacyjnych we współczesnym polskim teatrze dramatycznym. W zadaniu tym wykorzystywane są metody stosowane w badaniach codziennej komunikacji. Pozwala to jednocześnie zbadać uwarunkowania jakim podlega percepcja sztuki teatralnej, które to zjawisko nie zostało do tej pory w komunikologii dostatecznie zbadane. Narzędzi adekwatnych do badania tych sytuacji dostarcza gramatyka komunikacyjna. Uwzględnia ona wszystkie elementy znaczące w teatrze, które opisywał między innymi Tadeusz Kowzan [1998], pozwala też na opis relacji pomiędzy postaciami a aktorami [Kubikowski 1994, Świątek 2003]. Umożliwia również zbadanie procesu tworzenia komunikatu scenicznego w kolejnych etapach jego powstawania (w skrócie: autor tekstu → reżyser → aktor → widz). Badane są tu zatem wszystkie istniejące w teatrze komponenty sytuacji komunikacyjnej, na jakie zwróciła uwagę Grażyna Habrajska [2010]: nadawca, odbiorca, komunikat, intencja, cel, miejsce i czas. Jak wynika z przeprowadzonych badań komponenty te w teatrze nie będą się różniły od tych, które spotykamy w codziennej komunikacji. Ponadto w rozprawie tej autor językoznawczo rozpoznaje zakłócenia komunikacyjne, które teatralną ramę rozbijają i powodują, że uwaga widza skupia się na świecie realnym, a nie kreowanym. Jako materiał źródłowy służą tu publikacje książkowe i prasowe, będące wywiadami z różnymi twórcami twórcami, obszerne wywiady własne autora, a także liczne spektakle teatralne.

This work is aimed at recognizing the structures of communication situations in contemporary Polish drama theater. The methods used in this task are common in studying everyday communication. At the same time, it allows one to examine the perception determinants of theatrical art, which has not been sufficiently researched in communicology so far. The communication grammar provides the tools adequate to investigate these situations. It takes into account all the significant elements of theater, which were described, inter alia, by Tadeusz Kowzan [1998], and also allows the description of the relationship between characters and actors [Kubikowski 1994, Świątek 2003]. It also allows one to explore the process of creating a theatre stage message in the subsequent stages of its creation (in short: the author of the text → director → actor → viewer). All the components of the communication situation existing in theater, which have been pointed out by Grażyna Habrajska [2010], are examined here: the sender, receiver, message, intention, purpose, place and time. As results from the research carried out, these components in the theater will not differ from those that one encounters in everyday communication. In addition, in this dissertation, the author recognizes communication disturbances, which break the theatrical frame and make the spectator's attention focused on the real world, not the created one. The sources are books and press publications, generally interviews with various artists, author's extensive interviews, as well as numerous theatrical performances.