Czy ciało może być świątynią duszy? Parareligijny wymiar duchowości Hatha – jogi.

Abstract

Celem artykułu jest analiza teoretyczna zjawiska hatha–jogi, tak jak ono występuje w świecie zachodnim. Spojrzymy na praktykę współczesnej hatha – jogi z punktu widzenia kilku teorii by zrozumieć jej aktualne miejsce i rolę w społeczeństwie i kulturze zachodniej. Opierać się będziemy także na własnych badaniach empirycznych, które szerzej zostały opisane w pracy Czy ciało jest świątynią duszy? Współczesna praktyka jogi jako fenomen psychospołeczny. (Konecki 20012). Na problematykę hatha-jogi można spojrzeć z perspektywy koncepcji modernizacji, której podlegało i podlega nasze społeczeństwo. Jednak interesująca wizją może być również perspektywa „subiektywizacji religijności“. Jednostka obecnie sama wybiera z szerokiego spektrum praktyk duchowych określone elementy i konstruuje swoją własną religię typu fusion. Jednostki we współczesnym świecie nie przestają zatem poszukiwać transcendencji i zrozumienia spraw ostatecznych. Poszukują ich w innych obszarach i religiach, bądź tradycjach filozoficznych i kulturowych, niż te w których byli wychowani. Proces subiektywizacji prowadzi do prywatnych poszukiwań duchowych nakierowanych również na ciało jednostki, czego wyrazem może być wartość zdrowia, dobrostanu psychicznego i emocjonalnego, przeżycia hedonistycznego, poszukiwań sytuacji ekstremalnych i ryzykownych (np. sporty ekstremalne czy wspinaczka wysokogórska). Przykładem tego typu duchowych poszukiwań we współczesnym zachodnim świecie jest także hatha-joga, będąca pochodzącą z Indii praktyką pracy nad ciałem gdzie wykonując określone pozycje ciała kreuje się na dobrostan psycho-fizyczny, a często i kondycję duchową.

Tezy teoretyczne zawarte w artykule są głównie konsekwencją pięcioletnich badań etnograficznych autora w świecie społecznym hatha–jogi. Tezy te są interpretowane także w świetle kilku teorii socjologicznych by maksymalnie zwiększyć moc wyjaśniającą stawianych tez teoretycznych.