Трансформация стандартных моделей антонимизации слов в произведениях А.П. Чехова

Abstract

The article discusses the functioning of uncorrelated antonyms in the sphere of concepts in Anton Chekhov’s works. This type of lexical contrasts occurs when characterized objects or phenomena that refer to different concepts are not compatible. Traditional oppositions of polysemic units refer to the same objects, e.g. the term хороший – плохой when assessing someone (employee skills, the artistry of a writer), or something (a work, a script). When the semems of such polysemic units cross, they characterize different objects, e.g. “иногда в плохих стихах узнаешь хорошего автора-человека,” where the term плохой refers to a poem and хороший refers to its author. Such opposition differs from dictionary antonyms, which makes it more expressive and original given the shaping of statements in literary texts. The conducted analysis proves that in Chekhov’s literary works the field of antonymic contacts is expanded to include various innovations, which is primarily an artistic measure and largely testifies to the specificity of the writer’s idiolect.

W artykule omawiam zagadnienie funkcjonowania antonimów nieskorelowanych w sferze pojęć w utworach Antoniego Czechowa. Taki typ kontrastów leksykalnych występuje w przypadku braku zgodności charakteryzowanych przedmiotów czy zjawisk, które odnoszą się do odmiennych pojęć. Tradycyjne opozycje jednostek polisemicznych dotyczą tych samych obiektów, np. określenia хороший – плохой przy ocenie kogoś (umiejętności pracownika, artyzm pisarza) lub czegoś (utwór, scenariusz). Kiedy sememy takich jednostek polisemicznych krzyżują się, to charakteryzują wówczas odmienne obiekty, por.: „иногда в плохих стихах узнаешь хорошего автора-человека”, gdzie określenie плохой odnosi się do wiersza, a хороший dotyczy autora. Opozycja taka odbiega od antonimów słownikowych przez co jest bardziej wyrazista i oryginalna z punktu widzenia kształtowania wypowiedzi w tekstach literackich. Przeprowadzona analiza dowodzi, że w utworach literackich Czechowa pole kontaktów antonimicznych poszerza się o różne innowacje, co jest przede wszystkim zabiegiem artystycznym i świadczy w dużej mierze o specyfice idiolektu pisarza.