Чехословацкие военные велосипеды (1918–1939)

Abstract

W ostatnich dekadach XIX w. rozwój kolarstwa przyciągnął uwagę zaawansowanych armii, które zrozumiały zalety szybkiego przemieszczania się piechoty oraz możliwości pozostawienia rowerów bez opieki. Było to niewątpliwym atutem w przeciwieństwie do, na przykład kawalerii, gdzie część składu szeregowego, musiała być wydzielona do opieki nad końmi. Opieka nad rowerem okazała się znacznie prostsza i tańsza niż nad drogimi w utrzymaniu zwierzętami. Armia czechosłowacka od chwili swego powstania korzystała z jednostek rowerowych, a każdy batalion graniczny miał własną kompanię rowerową. Na początku lat trzydziestych XX w. pojawiło się kilka opracowań dotyczących oddziałów rowerowych, zaś niedługo potem zostały utworzone bataliony rowerowe w ramach brygad kawalerii i szybkich dywizji (rýchla divízia). W 1938 r. bataliony rowerowe brały udział w tłumieniu powstania terrorystów genleinowskich, rowerzyści działały również na terytorium Podkarpacia, gdzie tłumili działalność polskich i węgierskich grup dywersyjnych. Gdy tylko stało się jasne, że rowerów można używać do celów wojskowych, pojawiło się pytanie, jak powinny wyglądać rowery odpowiednie do tych celów. Artykuł podejmuje kwestię czechosłowackich rowerów wojskowych, ich niewystarczającej jakości i niedbałego podejścia administracji wojskowej do rozwiązania tego problemu. Artykuł opiera się na materiałach archiwalnych przechowywanych w zbiorach Centralnego Archiwum Wojskowego – Archiwum Historycznego Wojska (Vojenský ústřední archiv – Vojenský historický archiv) i archiwach niektórych producentów rowerów, a także na literaturze z badanego okresu i opublikowanych doświadczeniach wojskowych jednostek rowerowych.

В последней трети XIX в. развитие велоспорта привлекло внимание передовых армий, которые вскоре осознали преимущества в скорости передвижения пехоты и возможности оставить велосипеды без присмотра, в отличии от, например кавалерии, часть рядового состава которой выделялась для ухода за лошадьми. Уход за велосипедом оказался значительно проще и дешевле, чем за дорогими животными. Чехословацкая армия использовала велосипедные отряды с момента своего создания, У каждого пограничного батальона была своя рота велосипедистов. В начале 1930-х гг. появилось несколько исследований велосипедных отрядов, а вскоре после этого были созданы велосипедные батальоны, присоединенные к кавалерийским бригадам и быстрым дивизиям. В 1938 г. велосипедные батальоны приняли участие в подавлении восстания генлейновских террористов, велосипедисты также действовали на территории Подкарпатской Руси, где подавляли деятельность польских и венгерских диверсионных групп. Как только стало понятно, что велосипеды можно использовать в военных целях, возник вопрос о том, как должны выглядеть велосипеды, подходящие для этих целей. В статье пойдет речь о чехословацких военных велосипедах, их недостаточном качестве и небрежном подходе военной администрации к решению этого вопроса. Исследование основано на архивных материалах, хранящихся в фондах Центрального военного архива - Военного исторического архива (Vojenský ústřední archiv – Vojenský historický archiv) и архивах некоторых производителей велосипедов, а также на литературе изучаемого периода и опубликованном опыте военнослужащих велосипедных подразделений.