Diplomatic Tools and Tools of War: Activities of the Polish Office in Casablanca during Second World War – a Case Study

Abstract

The aim of the article is to present the functioning of the Polish Office in Casablanca as an institution caring for civilian refugees and soldiers located in North Africa. Stanisław Zabiełło was at the head of the network of Polish Offices, while the general supervision over the activities of the Offices in Algiers, Tunis, Casablanca, and Dakar was exercised by Emeryk Hutten-Czapski. The main tasks of the Office were to provide Poles with identity documents, to watch over their living conditions in Casablanca, and in the case of soldiers, monitor the conditions in labour camps or work teams. In addition, the office cooperated with the Polish Red Cross and foreign consulates that assisted in issuing transit visas for Poles in order to evacuate them from North Africa. The Im Fout labour camp was the main centre for demobilised soldiers and former volunteers during the war, who belonged to the so-called ‘Groupe des Travailleurs Étrangers’. Officers and soldiers from the Kasba Tadla labour camp were transferred to Mascara and Saida. By contrast, Missour Safi, Mogador, and Marrakesh were mostly inhabited by Jews. An important issue of the office was establishing and maintaining proper relations with local authorities. This was mainly to be used in conducting more efficient interventions in matters of placing Poles from camps or work teams. In addition, the Office cooperated with other diplomatic missions in Morocco in order to obtain transit visas for compatriots. The facility in Casablanca also oversaw the evacuation of soldiers. In December 1941, the Offices ceased to function under this name and were transformed into the Bureau of Administration for Poles, without changing the nature of the work carried out, including in Casablanca.

Celem artykułu jest przedstawienie funkcjonowania Biura Polskiego w Casablance, jako placówki sprawującej opiekę nad uchodźcami cywilnymi oraz żołnierzami znajdującymi się na terenie Afryki Północnej. Na czele sieci Biur Polskich stał Stanisław Zabiełło, zaś ogólny nadzór nad działalnością Biur w Algierze, Tunisie, Casablance i Dakarze sprawował Emeryk Hutten-Czapski. Do głównych zadań biura należało dbanie o zaopatrywanie Polaków w dokumenty tożsamości, czuwanie nad ich warunkami egzystencji w Casablance, zaś w przypadku żołnierzy – w obozach czy drużynach pracy. Dodatkowo biuro współpracowało z Polskim Czerwonym Krzyżem oraz zagranicznymi konsulatami, które pomagały w wystawianiu wiz tranzytowych dla Polaków w celu ich ewakuacji z Afryki Północnej. Głównym ośrodkiem dla zdemobilizowanych żołnierzy i byłych ochotników w okresie wojny, był obóz w Im Fout. Przynależeli do tzw. Groupement Special des Travailleurs. Oficerowie oraz żołnierze z obozu z Kasba Tadla zostali przeniesieni do miejscowości Mascara oraz do Saida. Natomiast w Missour Safi, Mogador i Marakesh głównie zamieszkiwali Żydzi. Ważną kwestią biura było nawiązanie i utrzymanie poprawnych relacji z władzami miejscowymi. Głównie miało to posłużyć w prowadzeniu sprawniejszej interwencji w sprawach umieszczania Polaków z obozach czy drużynach pracy. Ponadto biuro współpracowało z innymi placówkami dyplomatycznymi na terenie Maroka w celu pozyskiwania dla rodaków wiz tranzytowych. Placówka w Casablance przyglądała się również akcji ewakuacyjnej żołnierzy. Od grudnia 1941 r. Biura przestały funkcjonować pod tą nazwą i przekształcono je na Biura Administracji nad Polakami, nie zmieniając charakteru prowadzonych prac, w tym w Casablance.