Powstanie, struktura i działalność Komitetu do spraw Dzieci Polskich w ZSRR (1943–1946)

Abstract

Celem pracy było zaprezentowanie powstania, struktury i wielokierunkowej działalności Komitetu do spraw Dzieci Polskich w ZSRR w latach 1943–1946. Sprawy organizacyjne, dobór kadr, mechanizmy działania tego Komitetu, funkcjonującego w ramach rosyjskiego resortu oświaty, były dotychczas bardzo mało znane. A przecież rola tej instytucji okazała się zasadnicza w zapewnieniu możliwości kształcenia w języku ojczystym dzieci polskich zesłańców w głębi terytorium ZSRR. Podjęty temat badawczy, ujmujący całościowo historię Komitetu, wymagał przeprowadzenia szczegółowej kwerendy oraz gruntownej analizy prze-de wszystkim rosyjskich dokumentów. Przymusowy pobyt dzieci polskich w obcym kraju skutkował tym, że tworzony dla nich przez Kompoldiet system instytucji oświatowych oraz opiekuńczo-wychowawczych był wzorowany na modelu organizacyjnym, który obowiązy-wał w ZSRR i był finansowany przez budżet tego państwa. Zadaniem autorki było opraco-wanie monografii ukazującej całokształt historii, dokonań i roli Komitetu, który – jako struktura administracyjna władz radzieckich – stał się swego rodzaju ministerstwem oświaty dla dzieci polskich i dla organizowanych dla nich placówek. Nadzorował on oraz systema-tycznie kontrolował wszystkie instytucje dla dzieci polskich w głębi ZSRR. Z jego inicjaty-wy otwierano bowiem żłobki, przedszkola, domy dziecka, grupy polskie przy istniejących placówkach radzieckich (początkowe, niepełne średnie i średnie) oraz klasy przy szkołach radzieckich, a także pozaszkolne instytucje dziecięce.

The aim of the study was to present the establishment, structure and multidirectional activities of the Committee for Polish Children in the USSR in the years of (1943-1946). The organisational matters, the selection of personnel, and the mechanisms of this Committee, functioning within the Russian Ministry of Education, have been so far very little known. And yet the role of this institution turned out to be fundamental in ensuring the possibility of education in the mother tongue of the children of Polish exiles deep inside the territory of the USSR. The undertaken research topic, covering the history of the Committee as a whole, required a detailed search and thorough analysis of Russian documents in particular. The forced stay of Polish children in a foreign country resulted in the system of educational and welfare institutions created for them by the Committee being modelled on the organisational model of the USSR and financed by that country's budget. The author's task was to compile a monograph showing the entire history, achievements and role of the Committee, which, as an administrative structure of the Soviet authorities, became a kind of Ministry of Education for Polish children and the institutions organised for them. It supervised and systematically inspected all institutions for Polish children in the hinterland of the USSR. Indeed, on its initiative, crèches, kindergartens, orphanages, Polish groups at existing Soviet institutions (primary, incomplete secondary and secondary) and classes at Soviet schools were opened, as well as non-school children's institutions.