Pokaż uproszczony rekord

Lipany 1434

dc.contributor.authorStrzyż, Piotr
dc.date.accessioned2024-11-20T10:52:34Z
dc.date.available2024-11-20T10:52:34Z
dc.date.issued2021-12-17
dc.identifier.citationStrzyż P., Lipany 1434, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2021, https://doi.org/10.18778/8220-743-9pl_PL
dc.identifier.isbn978-83-8220-743-9
dc.identifier.urihttp://hdl.handle.net/11089/53672
dc.description.abstractBitwa pod Lipanami jest uznawana za jedną z najważniejszych bitew w historii Czech – obok Suchych Krut (Dürnkrut) w 1278 r. oraz Białej Góry w 1620 r. Dnia 30 maja 1434 r. na polach w okolicy niewielkich wsi Lipany i Hřibý rozegrał się krwawy bój, który przesądził o upadku rewolucji husyckiej. Wojska koalicji antyhusyckiej w ciągu kilku godzin doszczętnie rozbiły – dotychczas uznawane za niepokonane – wojska husyckich radykałów, przypieczętowując ich koniec. Dla historyków wojskowości szczególnie zajmujące jest wyjaśnienie, w jaki sposób oddziałom koalicyjnym udało się przeprowadzić skomplikowany i jednocześnie skuteczny plan. Rekonstrukcja przebiegu bitwy nie jest jednak zadaniem łatwym. Zachowane przekazy źródłowe, podobnie jak w przypadku wielu (albo i większości) bitew doby średniowiecza, mimo pozornej szczegółowości nie zawsze są w pełni wiarygodne i spójne ze sobą. Wciąż sporo kwestii pozostaje zagadką. Bitwa pod Lipanami wyróżniła się na tle innych działań militarnych tego czasu zastosowaną taktyką. Husyci zwykle walczyli z armiami uszykowanymi na klasyczny, rycerski sposób walki – tabor husycki pełnił funkcję fortecy. Jednak pod Lipanami, gdy obie strony zastosowały tabor z ustawionych w rzędy wozów bojowych, zaszła potrzeba modyfikacji utartych schematów. Manewr pozorowanego odwrotu okazał się kluczem do odniesienia sukcesu przez stronę koalicyjną. Zmiana ta wprowadziła do dość już skostniałego kanonu pewne istotne novum. W ten sposób już w trzy dekady później, w czasach Jerzego z Poděbradu, wojska Królestwa Czech mogły z powodzeniem stawać w szranki z oddziałami króla-wojownika – Macieja Korwina. Można zatem zaryzykować stwierdzenie, że taktyka zastosowana pod Lipanami oznacza nowy model w wojskowości czeskiej u schyłku średniowiecza.pl_PL
dc.language.isoplpl_PL
dc.publisherWydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiegopl_PL
dc.rights.urihttp://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/
dc.subjecthusycipl_PL
dc.subjectLipanypl_PL
dc.subjecthusycki taborpl_PL
dc.subjectuzbrojenie średniowiecznepl_PL
dc.subjectCzechy w średniowieczupl_PL
dc.subjectfortecapl_PL
dc.titleLipany 1434pl_PL
dc.typeBookpl_PL
dc.rights.holder© Copyright by Piotr Strzyż, Łódź 2021; © Copyright for this edition by Uniwersytet Łódzki, Łódź 2021pl_PL
dc.page.number168pl_PL
dc.contributor.authorAffiliationUniwersytet Łódzki, Wydział Filozoficzno-Historyczny, Instytut Archeologiipl_PL
dc.identifier.eisbn978-83-8220-744-6
dc.referencesActa conciliorum et epistolae decretales ac constitutiones summarum pontoficum, Tomus octavus,pl_PL
dc.referencesAb anno MCCCCIX. ad annum MCCCCXLII, Paris 1714.pl_PL
dc.referencesAenae Sylvii Chronicon Bohemiae, [w:] Fontes Rerum Bohemicarum, t. VII, red. J. Emler, Praha 1907.pl_PL
dc.referencesArchiv český čili staré písemné památky české i moravské, sebrané z archivů domácích i cizích, cz. VI, red. F. Palacký, Praha 1872.pl_PL
dc.referencesArchiv český čili staré písemné památky české i moravské, sebrané z archivů domácích i cizích, cz. XIV, red. J. Kalousek, Praha 1895.pl_PL
dc.referencesBartošek z Drahonic, Kronika, [w:] Ze zpráv a kronik doby husitské, oprac. I. Hlaváček, Praha 1981, s. 231–299.pl_PL
dc.referencesChronicon Bartossek de Drahonicz, [w:] Fontes Rerum Bohemicarum, t. V, red. J. Goll, Praha 1893.pl_PL
dc.referencesChronicon veteris collegiati Pragensis, [w:] Fontes Rerum Austriacarum, t. II, cz. I, red. K. Höfler, Wien 1856.pl_PL
dc.referencesDeník táborského kněze o jednání Čechů na koncilu basilejském z roku 1433, [w:] Ze správ a kronik doby husitské, oprac. I. Hlaváček, Praha 1981, s. 317–419.pl_PL
dc.referencesDuchem i mečem. Čtení o slávě, velikosti a utrpení našeho lidu, oprac. F. Heřmanský, Praha 2008.pl_PL
dc.referencesGeschichtsquellen der Hussitenkriege, [w:] Scriptores Rerum Silasiacarum, t. VI, red. C. Grünhagen, Breslau 1871.pl_PL
dc.referencesJana Długosza Roczniki, czyli Kroniki sławnego Królestwa Polskiego. Ks. 11 i 12, lata 1431–1444, Warszawa 2009.pl_PL
dc.referencesJoannis de Segovia, Historia gestorum generalis synodii Basiliensis, t. I, Liber I–XII, red. E. Birk, [w:] Monumenta conciliorum generalium seculi decimi quinti, t. II, Vindobonae 1873.pl_PL
dc.referencesJohannes von Guben Jahrbuecher des Zittauischen Stadtschreibers, [w:] Scriptores Rerum Lusaticarum, Neue Folge Erster Band, red. J.L. Haupt, Goerlitz 1839.pl_PL
dc.referencesKonrad Kyeser, Bellifortis, tłum. G. Quarg, Düsseldorf 1967.pl_PL
dc.referencesKronika bardzo piękna o Janie Žižce, dworzaninie króla Wacława, tłum. i kom. A. Paner, Gdańsk 2000.pl_PL
dc.referencesKronika velmi pěkná o Janu Žižkovi, družiníku krále Václava IV, [w:] Ze zpráv a kronik doby husitské, oprac. I. Hlaváček, Praha 1981, s. 221–229.pl_PL
dc.referencesListář královského města Plzně a druhdy poddaných osad, Čast’ I. Od r. 1300–1450, red. J. Strand, Plzeň 1891.pl_PL
dc.referencesMateriály k českým národním a státním dějinám do polovinu 19. století, red. M. Marečková, Brno 2003.pl_PL
dc.referencesOndřej z Řezna, Husitská kronika: Dialog o českém kacířství, tłum. J. Zachová, S. Černá, Praha 2020. Siatkowska E., Siatkowski J., Wybór tekstów staroczeskich, wyd. 2, Warszawa 1988.pl_PL
dc.referencesStaré letopisy české z vratislavského rukopisu novočeským pravopisem, red. F. Šimek, Praha 1937.pl_PL
dc.referencesStaročeské vojenské řády: Hájek – Vlček – Žižka, red. F. Svejkovský, wstęp J. Durdík, Praha 1952.pl_PL
dc.referencesUrkundliche Beiträge zur Geschichte des Hussitenkrieges in den Jahren 1419–1436, t. I–II, red. F. Palacký, Prag 1878.pl_PL
dc.referencesVavřinec z Březové, Husitská kronika, red. M. Bláhova, F. Heřmanský, Praha 1979.pl_PL
dc.referencesZe starých letopisů českých, red. J. Porák, J. Kašpar, Praha 1980.pl_PL
dc.referencesArma diaboli. O kuší a střelcích, red. V. Brych, Praha 2012.pl_PL
dc.referencesBartoš F.M., Kolem bitvy u Lipan, „Jihočeský sborník historický” t. 7, 1934, s. 38–45.pl_PL
dc.referencesBartoš F.M., Lipany, wyd. 3, Praha 1934.pl_PL
dc.referencesBiederman J., Vozová hradba a vojenský řád. Univerzální vzor, nebo české specyfikum ve vztahu k válečnému uměni?, [w:] Kacíři, barbaři, nepřátelé. Odlišnost a stereotypy v pozdním středověku, red. V. Bažant, V. Vejrychová, Praha 2016, s. 247–268.pl_PL
dc.referencesBiederman J., Čornej P., Militká L., Šámal Z., Archeologický výzkum bojiště u Lipan 1434 a jeho přínos k poznání významné dějinné události. První etapa výzkumu, „Zprávy památkové péče” t. 77, 2017, s. 1–10.pl_PL
dc.referencesBiederman J., Čornej P., Militká L., Šámal Z., Středověké bojště u Lipan ve světle poznatků historických discyplin a probíhajícího archeologického výzkumu, „Historie a vojenství” z. 3, 2018, s. 32–51.pl_PL
dc.referencesBiernacki W., Trafiłowski P., Courtrai 1302, Warszawa 2004.pl_PL
dc.referencesBylina S., Rewolucja husycka, t. II, Czas chwały i czas zmierzchu, Warszawa 2015.pl_PL
dc.referencesČornej P., Jan Žižka. Život a doba husitského valečníka, Praha 2019.pl_PL
dc.referencesČornej P., Lipanská křižovatka. Příčiny, průběh a historický význam jedné bitvy, Praha 1992.pl_PL
dc.referencesČornej P., Lipanské ozvěny, Praha 1995.pl_PL
dc.referencesČornej P., Lipany ve svédectví pramenů, „Husitský tabor” t. 8, 1985, s. 155–184.pl_PL
dc.referencesČornej P., Tajemství českých kronik, Vyšehrad 1987.pl_PL
dc.referencesČornej P., Velké dějiny zemí Koruny české, t. V, 1402–1437, Praha 2000.pl_PL
dc.referencesČornej P., Žižkova bitva u Malešova 7. června 1424. (Příspěvek ke kritice Starých letopisů českých), „Jihočeský sborník historický” t. 49, z. 3, 1980, s. 152–165.pl_PL
dc.referencesČornej P., Bělina P., Slavné bitvy naší historie, Praha 1995.pl_PL
dc.referencesDolejší J., Křížek L., Husíté. Vrchol válečného umění v Čechách 1419–1434, Praha 2009. Durdík J., Husitské vojenství, Praha 1954.pl_PL
dc.referencesDurdík J., K vojensko-technickým problémům na počátku 15. století (Bellifortis Konráda Kyesera), „Historie a vojenství” z. 3, 1953, s. 29–50.pl_PL
dc.referencesDurdík J., Výzbroj krakovských cechů v r. 1427. (Přispěvek k otázce šíření prvků husitského válečnictví v zahraniči), „Historie a vojenství” z. 5, 1960, s. 724–733.pl_PL
dc.referencesDvořák M., Ke strategii Prokopa Velikého v bitvě u Lipan, [w:] Husiství – Reformace – Renesance. Sborník k 60. narozeninam Františka Šmahela, t. II, red. J. Pánek, J. Polívka, N. Rejchrtová, Praha 1994, s. 551–563.pl_PL
dc.referencesFlegl M., Žižka a bitva u Sudoměře, „Jihočeský sborník historický” t. 43, 1974, s. 11–18.pl_PL
dc.referencesFrankenberger O. (młodszy), Husitské válečnictví po Lipanech, Praha 1960.pl_PL
dc.referencesFrankenberger O. (starszy), Jak byla svedena bitva u Lipan, „Vojenskohistorický sborník” t. 6, z. 2, 1937, s. 24–66.pl_PL
dc.referencesFrankenberger O. (starszy), Naše velká armadá. K pětistyletému výročí vzniku husitských válek, t. III, Tachov – Domažlice – Lipany, Praha 1921.pl_PL
dc.referencesFrankenberger O. (starszy), Vůdcové a vedení husitských wojsk (1419–1436), „Vojenskohistorický sborník” t. 7, z. 2, 1938, s. 5–62.pl_PL
dc.referencesFrýda F., Militaria, [w:] Gotika w západních Čechách (1230–1530). K 700 výročí založeni města Plzně, t. II, red. J. Frait, Praha 1996, s. 531–535.pl_PL
dc.referencesGoliński M., Broń palna na Śląsku do lat 30-tych XV w. oraz jej zastosowanie przy obronie i zdobywaniu twierdz, „Studia i Materiały do Historii Wojskowości” t. 31, 1989, s. 3–26.pl_PL
dc.referencesJánská E., Archeologicky výzkum hradu Sión, „Archeologické Rozhledy” t. 15, z. 2, 1963, s. 220–247.pl_PL
dc.referencesJánská E., Hrad Jana Roháče z Dubé Sión, „Sborník oblastního muzea w Kutné Hoře. řada A – historická” cz. 6–7, 1965, s. 5–72.pl_PL
dc.referencesKarp P., Polsko-husycka wyprawa zbrojna przeciw Zakonowi krzyżackiemu w roku 1433, Zielona Góra 2017.pl_PL
dc.referencesKlučina P., Bitva u Lipan, „Historie a vojenství” z. 5, 1984, s. 37–54.pl_PL
dc.referencesKlučina P., Husitské vojenství (1419–1437), [w:] Vojenské dějiny Československa (díl I do roku 1526), red. P. Klučina, Praha 1985, s. 212–272.pl_PL
dc.referencesKlučina P., Příspěvek k problematice taktiky husitských vojsk, [w:] Studie k československým vojenským dějinám, Praha 1983, s. 3–29.pl_PL
dc.referencesKoscelník P., Kypta J., Savková J., Dobývání hradu Siónu roku 1437. Povrchový průzkum palebných postavení obléhatelů, „Archeologické rozhledy” t. 65, z. 3, 2013, s. 574–598.pl_PL
dc.referencesKuffner H., Miškovský J., Bitva u Lipan 30. května 1434, Český Brod 1899.pl_PL
dc.referencesKundráč J., Vojenský tábor z doby husitských válek v Klučově, „Památky archeologické” t. 44, z. 1, 1973, s. 105–142.pl_PL
dc.referencesKwiatkowski K., Wojska zakonu niemieckiego w Prusach 1230–1525, Toruń 2016.pl_PL
dc.referencesLouny. Dějiny českych měst, red. A. Hluštík, B. Roedl, Praha 2005.pl_PL
dc.referencesMacek J., Husitské revoluční hnutí, Praha 1952.pl_PL
dc.referencesMacek J., Prokop Veliký, Praha 1953.pl_PL
dc.referencesOman C., Sztuka wojenna w średniowieczu, t. III, Oświęcim 2014.pl_PL
dc.referencesOrna J., Dudková V., Archeologické doklady obléhaní Plzně husity, „Archeologia historica” t. 37, z. 1, 2012, s. 165–174.pl_PL
dc.referencesPalacký F., Dějiny národu českeho v Čechach a na Moravě, wyd. 3, Praha 1940.pl_PL
dc.referencesPaner A., Jan Žižka z Trocnowa, Gdańsk–Pelplin 2002.pl_PL
dc.referencesPekař J., K pětistému výroči bitvy u Lipan, „Český časopis historický” R. 40, 1934, s. 434–439.pl_PL
dc.referencesPelant J., Znaky a pečetě západočeských měst a městeček, Plzeň 1985.pl_PL
dc.referencesPodlipanskě museum v Českém Brodě. Průvodce museum, red. L. Jouza, Kolín 2005.pl_PL
dc.referencesSchmidtchen V., Karrenbüchse und Wagenburg – Hussitische Innovationen zur Technik und Taktik im Kriegswesen des späten Mittelalters, [w:] Wirtschaft, Technik und Geschichte. Beiträge zur Erforschung der Kulturbeziehungen in Deutschland und Osteuropa. Festschrift für Albrecht Timm zum 65. Geburtstag, red. V. Schmidtchen, E. Jäger, Berlin 1980, s. 83–108.pl_PL
dc.referencesSokol P., Husité před branami. K topografii obležení Plzně v letech 1433 až 1434, [w:] Ten krát na západě (Čech). Kapitoly z dějin kultury a každodennosti Plzně a Plzeňského kraje, red. J. Stočes, E. Mušková, Plzeň 2013, s. 25–48.pl_PL
dc.referencesŠmahel F., Husitská revoluce, t. III, Kronika válečných let, wyd. 2, Praha 1996.pl_PL
dc.referencesŠnajdrová E., Arma ofensiva et defensiva. Historické zbraně a zbroj ze sbírky Národního muzea, Praha 2014.pl_PL
dc.referencesTecl R., Tábor a bitva u Křeče v roce 1435, „Husitský tabor” t. 9, 1987, s. 153–190.pl_PL
dc.referencesToman H., Husitské válečnictví za doby Žižkovy a Prokopovy. Přispěvek k dějinám vzdělanosti české z XV. stoleti na základě zkoumáni i pramenů, Praha 1898.pl_PL
dc.referencesTurnbull S., McBride A., The Hussite Wars 1419–1436, Oxford 2004 (Men at Arms, 409).pl_PL
dc.referencesUrbánek R., Bitva u Lipan ve vývoji poznání historického, „Vojenskohistorický sborník” t. 3, z. 1, 1934, s. 5–102.pl_PL
dc.referencesUrbánek R., K bitvě u Lipan, „Vojenskohistorický sborník” t. 7, z. 1, 1938, s. 47–54.pl_PL
dc.referencesUrbánek R., Lipany a konec polních vojsk, Praha 1934.pl_PL
dc.referencesWagner E., Drobná Z., Durdík J., Kroje, zbroj a zbranĕ doby husitské a předhusitské (1350–1450), Praha 1956.pl_PL
dc.referencesWürdinger J., Kriegsgeschichte von Bayern, Franken, Pfalz und Schwaben von 1347–1506, t. I, Kriegsgeschichte und Kriegswesen von 1347–1458, München 1868.pl_PL
dc.referencesŽákovský P., Středověké a raně novověké chladné zbraně ze sbírek Městkého muzea v Moravském Krumlově, [w:] Hrad jako technický problém. Technologie a formy výstavby středověkých opevněných sidel, red. Z. Měřínský, Brno 2011 (Archeologia mediaevalis Moravica et Silesiana, 2), s. 127–188.pl_PL
dc.referencesŽákovský P., Schenk Z., Středověké a raně novověké zbraně Přerovska. Zbraně a zbroj od kolapsu Velké Moravy do konce třicetileté války, Přerov–Brno 2017.pl_PL
dc.referencesŽatec. Dějiny českych měst, red. P. Holodňák, I. Ebelová, Praha 2004.pl_PL
dc.referencesŻmudzki P., Opisy bitew ukazujące wojowników gotowych przyjąć swój los (przykłady słowiańskie XI–XIII w.), [w:] Sacrum – obraz i funkcja w społeczeństwie średniowiecznym, red. A. Pieniądz-Skrzypczak, J. Pysiak, Warszawa 2005, s. 151–175.pl_PL
dc.identifier.doi10.18778/8220-743-9


Pliki tej pozycji

Thumbnail
Nazwa:
Strzyz_Lipany_1434-oa.pdf
Rozmiar:
9.750MB
Format:
PDF
Oglądaj/Otwórz

Pozycja umieszczona jest w następujących kolekcjach

Pokaż uproszczony rekord

http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/
Poza zaznaczonymi wyjątkami, licencja tej pozycji opisana jest jako http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/