Kategoria spotkania w myśli pedagogicznej Otto Friedricha Bollnowa

Abstract

Niniejsza dysertacja jest próbą fenomenologiczno-hermeneutycznego przedstawienia i zrozumienia kategorii spotkania w myśli pedagogicznej Otto Friedricha Bollnowa. Autorka, sięgając do źródeł niemieckich i angielskich, analizuje, w jaki sposób Bollnow, inspirowany filozofią życia, egzystencjalizmem, hermeneutyką, fenomenologią oraz myślami Wschodu, tworzy własną koncepcję wychowania. Największe znaczenie w wychowaniu człowieka według Bollnowa mają nieciągłe formy, wśród których centralną kategorią jest spotkanie, które jest przede wszystkim kategorią egzystencjalną dopełniającą klasyczną myśli o edukacji (Bildung). Jest ono egzemplifikacją teorii osobowości, według której człowiek posiada świadomość własnego istnienia wraz z jego kresem, przez co staje się on odpowiedzialny za własne wybory i sam kształtuje swoją osobowość. Jego istotnymi elementami są lęk przed tym, co nowe i nieznane oraz przebudzenie – totalne zrozumienie, połączenie się w jedności ze wszechświatem, które prowadzą do zmiany świadomości, do sumienia. Zazwyczaj nie jest to przyjemne doświadczenie i może prowadzić do kryzysu, lub zakończyć się niepowodzeniem. Spotkanie jako kategoria egzystencjalna nie może być postrzegane jako świadome i intencjonalne działanie wychowawcze. Z wychowaniem wiąże je jednak to, co możne zrobić wychowawca towarzysząc wychowankowi podczas tej przemiany – ddziałać w stanie spokoju i „pogodnej duchowości”, opartych na prawdziwej nadziei i zaufaniu. Znaczenie niniejszej rozprawy dla pedagogiki polskiej to przede wszystkim uzupełnienie jej w zakresie łączącym wychowanie ze spotkaniem oraz poszerzenie wiedzy o dorobku pedagogiki niemieckiej, zwłaszcza samego Otto Friedricha Bollnowa. Osiągnięte rezultaty wyraźnie wspierają nurt naukowej pedagogiki humanistycznej oraz nadają egzystencjalnej głębi rozumieniu wychowania jako samowychowania. To rozumienie wskazuje również, że tylko wolne i autentyczne podmioty z uaktywnionym sumieniem mogą pozytywnie zmieniać rzeczywistość wychowawczą i społeczną.

This dissertation is an attempt to provide a phenomenological-hermeneutic account and understanding of the category of encounter in Otto Friedrich Bollnow's pedagogical thought. Drawing on German and English sources, the author analyses how Bollnow, inspired by the philosophy of life, existentialism, hermeneutics, phenomenology and Eastern thought, creates his own conception of education. Discontinuous forms have great importance in human education, among which the central category is the encounter, that complements classical thought on education (Bildung). It is an exemplification of the theory of personality, according to which man is aware of his own existence, responsible for his choices and shaping his personality himself. Its essential elements are fear and awakening - total understanding, joining in oneness with the universe, which lead to a change of consciousness, to conscience. This is not a pleasant experience and lead to a crisis or in failure. Encounter as an existential category cannot be seen as a conscious and intentional act of nurture. It is, however, related to education in what the educator can do by accompanying the pupil during this transformation - to act in a state of calm and ‘serene spirituality’, based on genuine hope and trust. The significance of the present dissertation for Polish pedagogy is above all to complement it in terms of linking education with encounter and to expand the knowledge of the achievements of German pedagogy, especially of Otto Friedrich Bollnow himself. The results achieved clearly support the current of scientific humanistic pedagogy and give existential depth to the understanding of education as self-education. This understanding also indicates that only free and authentic subjects with an activated conscience can positively change the educational and social reality.