Prywatność w majestacie śmierci… Refleksje wstępne

Abstract

Jakie postawy wobec kresu ziemskiej egzystencji przejawiali Polacy w dobie zaborów? Ostatnia droga, śmierć, żałoba to zagadnienia szczególnie mocno wybrzmiewające w okresie niewoli narodowej. Śmierć bohaterów na polu walki o wolną ojczyznę, śmierć jako kara za udział w ruchach narodowych, śmierć z dala od ojczyzny – na emigracji, na zesłaniu, żałoba w wymiarze indywidualnym i zbiorowym, żałoba narodowa – to zagadnienia, do których współcześni odwoływali się często, i które odcisnęły piętno na postrzeganiu całej epoki. Pomimo „zagęszczenia” wiedzy o śmierci patetycznej, niesprawiedliwej, będącej wyrazem poświęcenia wobec wyższych ideałów, problematyka umierania w wymiarze prywatnym, pozostaje nadal zagadnieniem słabo poznanym. Proponowana w prezentowanym tomie perspektywa poznawcza stawia sobie za cel naukową refleksję nad obrazem kresu życia, przeżywaniem agonii, śmierci i żałoby przez przedstawicieli różnych warstw społecznych; nad miejscem wyznaczanym śmierci w życiu prywatnym; nad rytualnym odprowadzaniem umierających i formami pochówku, nad emocjami związanymi ze śmiercią; wreszcie nad relacjami pomiędzy żywymi i zmarłymi. Dyskusję nad indywidualnymi i zbiorowymi formami doświadczania śmierci w XIX w. podjęli przedstawiciele różnych dyscyplin naukowych, w tym historycy, historycy sztuki, literaturoznawcy, historycy kultury, antropolodzy historii, muzealnicy.

Łódź University What Attitudes Toward the End of Earthly Existence Did Poles Exhibit During the Partition Era? The final journey, death, and mourning were issues that resonated particularly strongly during the period of national captivity. The deaths of heroes on the battlefield fighting for a free homeland, death as a punishment for participating in national movements, death far from home - in exile or deportation - and mourning in both individual and collective dimensions, including national mourning, were themes frequently evoked by contemporaries. These themes left a profound mark on the perception of the entire era. Despite the extensive knowledge of death as something grand, unjust, and a symbol of sacrifice for higher ideals, the issue of dying in a private context remains relatively unexplored. The cognitive perspective proposed in this volume aims to provide a scholarly reflection on the image of life’s end, the experience of agony, death, and mourning among representatives of various social strata; the place assigned to death in private life; the rituals surrounding the dying and forms of burial; the emotions associated with death; and, finally, the relationships between the living and the dead. Scholars from various disciplines - including historians, art historians, literary scholars, cultural historians, anthropologists of history, and museum professionals - have contributed to the discussion on individual and collective experiences of death in the 19th century.