Transcendentne kino Darrena Aronofsky’ego: Film, sacrum i mit

Abstract

Książka o transcendentnym kinie Darrena Aronofsky’ego zabiera czytelnika w podróż po wybranej filmografii tego wybitnego amerykańskiego reżysera. Monografia, poświęcona w całości jego niezwykłej twórczości, mającej pośród filmoznawców oraz publiczności filmowej tak grono oddanych wielbicieli, jak i krytyków. Mocny, wręcz anarchistyczny akcent pada tu na typ przedstawianego bohatera filmowego, żyjącego na marginesie społeczeństwa i świadomie odrzucającego jego normatywne struktury. Filmy, jak również literatura, do której książka się odwołuje, są wyrazem postawy krytycznej wobec przemocy symbolicznej i narzucania jednostce ograniczających ją twórczo norm kulturowych, nakazujących takie, a nie inne rozumienie i przeżywanie otaczającego świata. Wnikliwy obserwator twórczości Darrena Aronofsky’ego dostrzeże istnienie w niej problematyki metafizycznej, niekiedy wprost zwróconej w stronę zagadnień religijnych. Taki rodzaj kina możemy nazwać transcendentnym. To kino tylko pozornie pesymistyczne w swej wymowie. Warto szukać mitycznych opowieści, by próbować usłyszeć i zrozumieć to, co mają nam one do zaoferowania. Warto zwrócić się ku transcendencji i próbować wyrażać niewyrażalne, także w sztuce filmowej, tak jak czyni to Darren Aronofsky, który pragnie być powiernikiem wielkich narracji mitycznych. Te cechy, tak charakterystyczne dla reżysera, dają się dostrzec, w mniejszym lub większym stopniu, we wszystkich jego filmach, a zwłaszcza tych, przywoływanych w niniejszej monografii. Będzie ona interesująca dla czytelnika oczekującego od współczesnego kina czegoś więcej, niż niewyszukanej rozrywki i pragnącego wyjść poza jego ludyczny wymiar.

The book about the transcendent cinema of Darren Aronofsky takes the reader on a journey through the selected filmography of this outstanding American director. A monograph devoted entirely to his extraordinary work, which among film experts and film audiences has both a group of devoted admirers and critics. A strong, even anarchist accent falls here on the type of film hero presented, living on the margins of society and consciously rejecting its normative structures. The films, as well as the literature to which the book refers, are an expression of a critical attitude towards symbolic violence and the imposition of creatively limiting cultural norms on the individual, requiring such ordering such and no other understanding and experiencing the surrounding world. An astute observer of Darren Aronofsky's work will notice the existence of metaphysical problems in it, sometimes directly directed towards religious issues. We can call this kind of cinema transcendent. This cinema is only seemingly pessimistic in its meaning. It is worth looking for mythical stories to try to hear and understand what they have to offer us. It is worth turning to transcendence and trying to express the inexpressible, also in the art of film, as does Darren Aronofsky, who wants to be a trustee of great mythical narratives. These features, so characteristic of the director, can be seen, to a greater or lesser extent, in all his films, especially those referred to in this monograph. It will be interesting for the reader who expects from contemporary cinema something more than unsophisticated entertainment and wants to go beyond its ludic dimension.