Zapożyczenia włoskie w dziejach polszczyzny (XVI-XIX w.) / I prestiti linguistici dall’italiano nella storia del polacco (XVI-XIX secolo)

Abstract

Artykuł poświęcony jest trzem reportażom (listom z podróży) autorstwa Henryka Sienkiewicza z podróży do Włoch oraz obrazowi Rzymu utrwalonemu w dwóch powieściach ‒ Bez dogmatu (1890) oraz w Rodzinie Połanieckich (1894). Dwa pierwsze teksty, tj. Z Wenecji i List z Rzymu dokumentują pierwszą podróż pisarza do Italii, która miała miejsce w 1879 r., trzeci z listów zatytułowany Z wrażeń włoskich. Nervi opisuje wrażenia z podróży odbytej w 1893 r. W opracowaniu zwrócono uwagę na sposób opisu rzeczywistości (zabytków, artefaktów, charakterystycznych miejsc), utrwalony w deskrypcjach punkt widzenia i perspektywę. Analizy dowiodły, że Sienkiewicz w opisach włoskich miast/miejsc stosuje zabiegi właściwe stylowi artystycznemu. Typowe jest nasycenie tekstów określeniami sensorycznymi. Sensualizm opisu osiągany jest różnorodnymi środkami językowo-stylistycznymi. Dominują określenia synestezyjne, onomatopeje, leksyka świetlna oraz barwna. W budowaniu nastrojowości znaczną rolę odgrywają metafory, porównania oraz ciągi wyliczeniowe.

The article focuses on three travel reports (letters from a journey) written by Henryk Sienkiewicz during his trips to Italy, as well as on the image of Rome depicted in two of his novels — Without Dogma (1890) and The Połaniecki Family (1894). The first two texts, From Venice and Letter from Rome, document the writer’s first journey to Italy in 1879, while the third, From Italian Impressions. Nervi, describes his impressions from the trip undertaken in 1893. The study draws attention to Sienkiewicz’s methods of depicting reality — monuments, artifacts, and characteristic places — as well as to the perspective and point of view preserved in the descriptions. The analysis demonstrates that in his portrayals of Italian cities and sites, Sienkiewicz employs techniques characteristic of the artistic style. His texts are notably rich in sensory expressions. The sensualism of his descriptions is achieved through a variety of linguistic and stylistic means. Synesthetic expressions, onomatopoeias, and vocabulary related to light and color predominate. Metaphors, similes, and enumerative sequences play a significant role in creating mood and atmosphere.