Zum Verhältnis zwischen Kompositum und Wortgruppe im Deutschen

Abstract

W pierwszej części artykułu autor zajmuje się formalnymi kryteriami odróżniającymi złożenie od odpowiedniej grupy wyrazowej. Następnie omawia stosunki semantyczne między tymi dwoma jednostkami leksykalnymi. Przy przekształcaniu złożeń w odpowiednie grupy wyrazowe występuje najczęściej identyczność oraz rzadziej odmienność znaczeniowa. Pod względem semantycznym złożenia wskazują na określone stałe cechy pojęciowe, grupy wyrazowe natomiast na chwilowe zastosowanie. Stwierdzona przy transformacji złożeń w odpowiednie grupy wyrazowe synonimia (związki synonimiczne) oraz konwencja językowa (Sprachüblichkeit) stanowią dwa podstawowe kryteria wymienności złożeń na grupę wyrazów. Przebadany materiał pozwala na stwierdzenie, że najczęściej mamy do czynienia z wymiennością przy grupach wyrazów z dopełniaczem (paralelizm dopełniaczowy) oraz przy grupach z przyimkami aus i für, Relacje synonimiczne między złożeniami oraz odpowiednimi grupami wyrazowymi polegają na tym, że: 1) służą one do określania jednego i tego samego zjawiska rzeczywistości) 2) są paralelnymi jednostkami leksykalnymi różniącymi się formą i 3) w wielu wypadkach mają takie samo, w niektórych podobne znaczenie» 4) wykazują różnoraki stopień ekspresywności oraz różnice stylistyczne; różnią się także kontekstualnym zastosowaniem i 5) mogą być zamiennie stosowane, jako że przekazują tę samą informację; 6) mają tę samą wartość syntaktyczną (Satzgliedwert), tzn. zajmują tę samą pozycję w zdaniu; 7) ten rodzaj synonimii ma miejsce przeważnie przy złożeniach całkowicie motywowanych; 8) synonimia tego typu służy różnorodności albo konkretyzacji wyrażeniowej.