Budownictwo sakralne w diecezji łódzkiej w latach 1945-1989

Abstract

Tematem niniejszej rozprawy jest budownictwo sakralne w diecezji łódzkiej w latach 1945–1989. Omawiana kwestia jest emanacją ogólnego konfliktu między Kościołem rzymskokatolickim a władzami państwowymi w tzw. Polsce Ludowej. Potrzeba wznoszenia nowych miejsc sprawowania kultu religijnego była istotna z punktu widzenia Episkopatu, a także zasadna biorąc pod uwagę zmiany, jakie zaszły po 1945 r. w strukturze demograficznej i wyznaniowej. Wznoszenie obiektów sakralnych było wówczas znakiem zarówno wiary, jak i protestu wobec obowiązującej wówczas w państwie ideologii ateistycznej. Celem dysertacji jest dokonanie analizy badanego problemu oraz stosunku władz państwowych do rosnących potrzeb Kościoła rzymskokatolickiego, wynikających z zachodzących w PRL dynamicznych przemian społeczno-kulturowych, związanych z industrializacją, urbanizacją i rozwojem demograficznym większych ośrodków miejskich. Zatem pierwszym zadaniem autora było uzyskanie odpowiedzi na pytanie: jak w sytuacji negatywnego stosunku władzy państwowej wobec Kościoła, walczącej z wszelkimi przejawami religijności, hierarchowie diecezji łódzkiej dbali o rozwój budownictwa sakralnego. Analizując to zagadnienie należało przede wszystkim odnieść się do ogólnokrajowego prawodawstwa, regulującego kwestie dotyczące relacji między państwem a Kościołem, a także procesu wznoszenia, rozbudowy czy odbudowy kościołów i kaplic oraz metod stosowanych przez aparat państwowy w celu ograniczenia tej działalności. Następną materią była reakcja hierarchów diecezji łódzkiej na zachodzące w latach 1945–1989 zmiany w strukturze demograficznej, wywołane skutkami II wojny światowej, a także industrializacją i urbanizacją miast. W tym przypadku kluczowe okazały się wnioski hierarchów Kurii Biskupiej w Łodzi z planami najpilniejszych potrzeb związanych z budownictwem sakralnym, adresowane do władz państwowych. Na ich podstawie można wskazać miejsca najbardziej potrzebnych inwestycji z zakresu budowy, rozbudowy lub odbudowy kościołów oraz otrzymać odpowiedź na pytanie: jak wspomniane postulaty były odbierane przez przywódców PRL, a także czy ogólnopolskie przełomy polityczne z roku 1956 oraz początku lat 70. i 80. wpłynęły na zmianę stosunku władz państwowych wobec tego problemu. Dla pełnego zilustrowania badanego problemu istotnym było poruszenie również kwestii dotyczących finansowania budownictwa sakralnego oraz związanych z tym trudnościami. Należało także poddać analizie zagadnienie odnoszące się do skali zaangażowania wiernych Kościoła rzymskokatolickiego w budowę nowych świątyń.