"Le Conte enchâssé" de Nodier à Villiers de L'Isle-Adam

Abstract

Dzięki prozie narracyjnej „krótkiej” nazwano wiek XIX „wiekiem mistrzów”. Różnorodność jej tematyki, udoskonalenie formy przyczyniły się ówcześnie do podniesienia „krótkiej” narracji do godności gatunku literackiego. „Opowiastka ramowa” jako jedna z jego form uległa także wówczas metamorfozie. Owa opowiastka wewnątrz drugiej opowiastki u Karola Nodiera (Za Fee aus miettes, 1832) i u Guy de Maupassanta (Le Horla, opowiastka, 1886, Boule-de-suif [Baryłeczka], 1880) staje się z biegiem czasu opowiadaniem, w którym część „obramowująca” mniej jest opowiastką niż pospiesznie naszkicowaną sytuacją. Najpierw służy do wprowadzenia opowiadania, potem odnajduje się ją pod jego koniec, wtedy gdy obramowane opowiadanie dobiegło do pomyślnego zakończenia. Tak ma się rzecz u Alfonsa Daudeta w L'Elixir du Reverend Pere Gaucher (1869). Opowiastki te prezentują opowiadanie wewnątrz drugiego opowiadania, narratora, ramę, protagonistów przynależnych do partii „obramowującej” i do partii „obramowanej”. Narrator wprowadza opowiadanie „obramowane”, znika zaraz potem, aby pojawić się dopiero w zakończeniu, wtedy gdy powraca nić początkowego opowiadania, i aby wówczas wnieść nieoczekiwane rewelacje. Pod koniec wieku Villiers de L'Isle-Adam eksploatuje z kolei rozmaite możliwości osadzania jednego opowiadania wewnątrz drugiego. Jednakowoż preferuje jednego narratora, ramy naszkicowane w sposób zwarty, jak w Fleurs de tenebres (1880), Les Demoiselles de Bienfilatre (1874) i w Soeur Natalia (1888). W podsumowaniu: „opowiastka ramowa” pozwala na wielką rozmaitość w formie i w treściach. Ale w zakończeniu celem jej jest zawsze sprowokowanie u czytelnika jak największej emocji.