Der Detektivroman

Abstract

Rozprawa usiłuje pokazać kształtowanie się formy powieści detektywistycznej oraz zainteresowania zbrodnią i zbrodniarzami w kulturze i literaturze poprzedniego stulecia. Niezależnie od tego, nieco przed wystąpieniem w niej detektywa, Poe stworzył w 1841 r. w opowiadaniu The Murders in the Rue Morges takie spojenie tematyczne, które w trójkroku: Poe — Gaboriau — Doyle stało się wiernie przestrzeganym schematem powieści detektywistycznej, jak też opowiadania detektywistycznego. Sherlock Holmes, mistrzowski detektyw Artura Conan Doyla, spopularyzował od lat dziewięćdziesiątych poprzedniego wieku ten schemat powieściowy oraz bohatera-detektywa we wszystkich warstwach społecznych jako nowy gatunek epicki. Współczesna Kafce powieść detektywistyczna rozgrywa się także w świecie grozy — usymbolizowanej przez zagadkowość mordu i zbrodni, która jednak wyjaśniona zostaje przez „Bogu-podobnego” detektywa i która stanowi dla czytelnika zagubionego w przedstawionym porządku świata uspokojenie; „kryminał” sugeruje świat zdrowy (heile Welt), określony przez Chestertona jako „zabobon świata wyzbytego wiary”. Rozprawa usiłuje naszkicować przeglądowo dalsze — po Conan Doyle'u — losy tego gatunku i zamknąć je wypowiedzią dwóch autorek z rodzinnego kraju tego gatunku, z Anglii; A. E. Murch ustala w swoim znakomitym studium The Development of the Detective Novel (London 1958), że wskutek przewagi intrygi ("The handling of the plot takes precedence over all else”) powieść detektywistyczna zaledwie może wznieść się na wyżyny artyzmu, a — jak stwierdza Dorothy Sayers, sama ceniona autorka powieści detektywistycznych — jest niemożliwe, by mogła ta powieść osiągnąć najwyższy poziom literackiej pełni z racji swych założeń. Jako podstawowy paradoks powieści detektywistycznej uznana została jej pretensja do realizmu przy równoczesnym najwyższym jej nieprawdopodobieństwie.