La crise des finances locales en Italie, la recherche de nouvelles sources fiscales et la péréquation financier

Abstract

Przyczyny kryzysu włoskich finansów lokalnych wynikały częściowo z ponadplanowego wzrostu wydatków spowodowanego powstaniem nowych usług, poprawą usług już istniejących oraz faktem, że elastyczność podatków lokalnych jest z reguły niższa niż wzrost bogactw podległych opodatkowaniu. Na ten proces ujemnie wpłynęła we Włoszech reforma finansowa z lat 1973—1974, która zmieniła do głębi strukturę podatków w państwie i chwilowo skasowała większość podatków lokalnych. W okresie oczekiwania na zatwierdzenie przez parlament nowych podatków (może w 1981 r.) ciała lokalne otrzymują globalną subwencję „zastępczą”, obliczaną na podstawie skasowanych podatków i co roku rewaloryzowaną. Powoduje to niezgodność wpływów z bieżącymi potrzebami, które zmieniają się w innym rytmie. Kryzys pogłębia ponadto deficytowość lokalnych przedsiębiorstw publicznych spowodowana inflacją i spłacaniem długu państwowego. Interwencja państwa czasowo odciążyła władze lokalne z tego ostatniego, przejmując na siebie spłatę długu ustalonego przy końcu 1977 r. Trwałe rozwiązanie problemu powinno być oparte na dostosowaniu wpływów do potrzeb lokalnych, ale niepodobna dojść do tego od razu. Tytułem krótkoterminowego rozwiązania parlament — po złożeniu na skarb państwa obowiązku spłacania zakumulowanego długu — ustalił przepisy zmierzające do zrównoważenia budżetów wydatków bieżących i zablokował pewną liczbę tych wydatków. Środki te są do przyjęcia pod warunkiem, że istotnie będą tylko chwilowe, gdyż nie rozwiązują one najgłębiej tkwiących problemów. W celu trwałego ich rozwiązania potrzebne jest przede wszystkim powiększenie podatków lokalnych. Trzy stronnictwa polityczne przedstawiły projekty ustaw zmierzających do zreformowania finansów lokalnych, ale projekty te wychodzą z bardzo różnych punktów widzenia. W tym, co dotyczy nowych opodatkowań głównie proponowano: niewielkie zwiększenie podatku od dochodów (co jest sprzeczne z równomiernym rozłożeniem podatków, korzystnym dla miejscowych wspólnot) lub stworzenie funduszu narodowego, finansowego przez TVA, a przeznaczonego na wspomaganie gmin lokalnych o niskich dochodach (co osiąga rozmaitą skuteczność w zależności od przyjętej formuły podziału). Zaproponowano także wprowadzenie podatku lokalnego od nieruchomości. Jest on nieodzowny, ale ma tę niedogodność, że trudno jest okresowo wyceniać posiadane nieruchomości według cen rynkowych. Podział podatku od wartości dodanej (aż do ostatniej fazy konsumpcji) włącza władze lokalne do zarządzania najważniejszym podatkiem. Różnice w przedstawionych rozwiązaniach fiskalnych są związane z różnorodnością opinii co do stopnia decentralizacji administracyjnej i finansowej. Trzeba by więc, aby prawodawca ustanowił jednoznacznie metody decentralizowania funkcji i podatków, czy to gmin i prowincji, czy też 20 regionów, które zajmują miejsce pośrednie między państwem a społecznościami lokalnymi. Artykuł zajmuje się następnie wyborem środków, które mogą służyć państwu do scalenia podatków lokalnych. Chodzi o takie środki, które by zmierzały do równomiernego rozłożenia podatków, a jednocześnie pobudzały władze lokalne do podnoszenia skuteczności swych wydatfiów. Badanie rozwiązań przyjętych w W. Brytanii, Belgii i Danii potwierdziło konieczność przezwyciężenia aktualnego stanu przejściowego we Włoszech przez dostosowanie wpływów finansowych do wydatków, wzrastających w sposbób aßsolutny i względny z racji potrzeb społecznych i ekonomicznych aglomeracji miejskich (szczególnie wielkich miast). Konieczne do podjęcia są w tym celu następujące kroki: a) jasne określanie stopnia decentralizacji administracyjnej i samodzielności gospodarczej, b) przezwyciężanie uprzedzeń dotyczących swobody i odpowiedzialności władz terenowych, c) zapewnienie zadowalającego poziomu usług lokalnych, d) poprawa usług istniejących tak, aby pomoc finansowa nie stała się pobudką do rozrzutności i marnotrawstwa.