Genre et art littéraires surtout dans la création folklorique

Abstract

Zagadnienie rodzajów literackich dyskutuje się gorliwie od dawna, zwłaszcza od kiedy Benedetto Croce odrzucił zupełnie ich istnienie jako kategorii estetycznych w swojej pracy Estetica come scienza dell'espressione e linguistica generale (1902). Była to zresztą odpowiedź na poglądy F. Brunetiere'a. Ostatnio wznowiono dyskusję głównie z powodu ultramodernistycznych tendencji literackich, które usiłują ,zniekształcić” wszelkie normy rodzajowe, aby symulować panowanie nicości w życiu ludzkim odbite w twórczości. Autor stara się udowodnić, że rodzaje literackie istniały zawsze i istnieją także dziś nie w „czystym” stanie, lecz jako główne cechy twórcze. Nawet ultramodernistyczne utwory mogą się zmieścić w określonym rodzaju literackim. Trzeba jednak zrozumieć, że rodzaj literacki nie utożsamia się z samą sztuką literacką, która polega na ogół na pewnej „orkiestracji”, między innymi elementów podstawowego rodzaju danego utworu i elementów przejętych z innych rodzajów. Można to zaobserwować zarówno w literaturze piśmiennej, jak i w twórczości folklorystycznej (niekiedy np. utwory epickie zawierają cechy liryczne). Poza tym często zdarza się, że w literaturze tego czy innego narodu dominuje w pewnej epoce określony rodzaj literacki. Tak np. w renesansie włoskim wyróżnia się poemat epicki (T. Tasso), a w renesansie francuskim poezja liryczna (P. de Ronsard); rodzaj literacki wchodzi więc w rachubę także w większych okresach kultury. Autor ilustruje swoje poglądy przykładami zaczerpniętymi z folkloru. Motywy baśniowe są najczęściej jednakowe u różnych narodów, ale ukształtowanie akcji oraz tonacja utworu są zupełnie odmienne i należą do określonych stref cywilizacyjnych: Podobnie np. poezja epicka ma bezwzględnie wspólne cechy twórcze u narodów europejskich południowo-wschodnich, ale bylina rosyjska zawiera elementy fantastyczne rodzaju baśniowego, ballada rumuńska zaś trzyma się rzeczywistości i często jest przesycona liryzmem, natomiast epos serbsko-chorwacki, na wskroś dramatyczny, rozgrywa się jak gdyby na wielkiej scenie teatralnej. Liryka dominuje w piśmiennictwie rumuńskim, nic więc dziwnego, że sama literatura rumuńska, w przeciwieństwie do innych literatur narodowych, w swoich dziełach szczytowych zawiera zasadnicze cechy liryczne. Każda literatura ma pod tym względem własną podstawę lub tradycję, literacką lub folklorystyczną.