Sytuacja mniejszości narodowych w Polsce i na Litwie – studium porównawcze

Abstract

W artykule podjęto próbę porównania współczesnej sytuacji mniejszości narodo- wych w Polsce i na Litwie, głównie pod względem demograficznym, politycznym, prawnym i insty- tucjonalnym. Wykorzystano m.in. wyniki badań przeprowadzonych przez autorów w środowiskach

mniejszości narodowych w Polsce i na Litwie*, dane statystyczne publikowane w obu państwach

oraz kwerendę aktów prawnych dotyczących kwestii narodowościowych. Oba kraje – pod wzglę-

dem uwarunkowań historycznych, sytuacji prawno-ustrojowej, potencjału demograficznego czy

struktury narodowościowej – mają szereg cech wspólnych, ale także wyraźnie odmiennych, które

niewątpliwie wpływają na rolę, znaczenie i postrzeganie mniejszości narodowych. W konsekwencji

transformacji ustrojowej i zmian geopolitycznych ostatnich dekad Polska i Litwa są krajami demo- kratycznymi, zaangażowanymi w proces integracji kontynentu europejskiego, współpracującymi

w ramach struktur UE i NATO. Na wzajemne relacje – w sensie zarówno pozytywnym, jak i nega- tywnym – wpływa także wielowiekowa wspólna historia, często odmiennie interpretowana w obu

państwach. Na sytuację mniejszości narodowych, zwłaszcza polityczno-prawną, z pewnością ma

wpływ jej całkowicie odmienny potencjał demograficzny oraz przestrzenny. Powoduje to wyraźne

różnice pozycji społeczno-politycznej mniejszości narodowych i ich sytuacji prawnej w obu pań-

stwach oraz liczne konflikty i oskarżenia o działania dyskryminacyjne, zwłaszcza na Litwie.