Sądy obywatelskie - kilka refleksji o metodzie

Abstract

Artykuł dotyczy metody sądów obywatelskich i składa się z trzech zasadniczych części. W pierwszej przedstawiono założenia metody oraz etapy jej przeprowadzenia, zwracając szczególną uwagę na dobór: uczestników-przysięgłych, świadków, facylitatorów, oraz prowadzenie dyskusji wykorzystującej deliberację. W drugiej opisano realizację badania – Prajateerpu, które miało miejsce w Indiach i dotyczyło kwestii związanych z rozwojem jednego z rolniczych obszarów tego kraju. Szczególną cechą tego badania, wielokrotnie podkreślaną w literaturze na temat sądów obywatelskich, było to, iż do dyskusji o bardzo złożonych, specjalistycznych kwestiach (związanych m. in. ze zmianą struktury zatrudniania na tym obszarze, wykorzystywaniem nasion modyfikowanych genetycznie, kontrolą nad uprawą roślin wykorzystywanych w przemyśle farmaceutycznym itp.) zaproszono biednych, słabo wykształconych rolników zamieszkujących te tereny. Część trzecia artykułu dotyczy możliwości stosowania tego typu badań w różnych krajach, systemach kulturowych, czyli skupia się na szeroko rozumianej kwestii akulturacji metody sądu obywatelskiego. Rozważane są problemy związane z możliwościami stosowania tej procedury badawczej w Polsce, gdzie system sądowniczy, sposoby uzgadniania wspólnego stanowiska i podejmowania decyzji są zgoła odmienne od tych, które zaleca się badaczom stosującym sądy obywatelskie.