dc.contributor.author | Traczyk, Karolina | |
dc.date.accessioned | 2016-04-19T12:03:14Z | |
dc.date.available | 2016-04-19T12:03:14Z | |
dc.date.issued | 2015 | |
dc.identifier.isbn | 978-83-7969-961-2 | |
dc.identifier.issn | 1506–7254 | |
dc.identifier.uri | http://hdl.handle.net/11089/17840 | |
dc.description.abstract | The ending -ów for nouns in genitive plural was initially typical only for a few words belonging to the second declination type in the Old Slavic language. This ending does not have any other function in the declension system which is why this expansive ending started to connect with other masculine forms ended in a hard consonant and also some of them ended in a soft or harden sound. The ending -ów was not confined only to the masculine gender; some feminine and neuter forms started appearing with the genitive plural form with the ending -ów from the masculine paradigm. This process was particularly strong in XVIIIth and XIXth century. In thie paper, besides the description of this process, the discussion about this problem in XIXth century grammar books of Polish language is also presented. | pl_PL |
dc.description.abstract | Wyrazista i ekspansywna końcówka dopełniacza liczby mnogiej -ów jeszcze w dobie przedpiśmiennej wykroczyła poza swój pierwotny zakres, obejmując nie tylko wszystkie rzeczowniki męskie twardo-, ale też część miękkotematowych. Jej zastosowanie nie ograniczyło się jedynie do rzeczowników męskich. Artykuł dotyczy przejmowania przez formy dopełniacza liczby mnogiej rzeczowników żeńskich i nijakich wyrazistej końcówki -ów z męskiego paradygmatu. Proces ten szczególnie nasilił się w uzusie w XVIII i XIX wieku.
Badając charakter, natężenie i zakres zmiany fleksyjnej, zastosowano opracowaną przez Bajerową metodę strukturalną polegającą na badaniu przekrojów synchronicznych, często wykorzystywaną w badaniach historycznojęzykowych. Materiał wyekscerpowany z reprezentatywnego kanonu źródeł pozwolił na opis zjawiska, określenie jego natężenia i charakteru.
W artykule została również przedstawiona normatywistyczna dyskusja autorów XIX-wiecznych gramatyk języka polskiego dotycząca rozszerzania się -ów na inne rodzaje. | pl_PL |
dc.language.iso | pl | pl_PL |
dc.publisher | Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego | pl_PL |
dc.relation.ispartofseries | Acta Universitatis Lodziensis. Studia Indogermanica Lodziensia.Supplementary Series;4 | |
dc.subject | polish language | pl_PL |
dc.subject | inflexion | pl_PL |
dc.subject | declention | pl_PL |
dc.subject | case | pl_PL |
dc.subject | genitive plural | pl_PL |
dc.subject | fleksja | pl_PL |
dc.subject | deklinacja | pl_PL |
dc.subject | przypadek gramatyczny | pl_PL |
dc.subject | dopełniacz liczby mnogiej | pl_PL |
dc.title | „Poczwara w nayforemnieyszym ięzyku”. O formach typu ćmów, pchłów i piekłów | pl_PL |
dc.title.alternative | „Poczwara w nayforemnieyszym ięzyku” – about forms ćmów, pchłów and piekłów | pl_PL |
dc.title.alternative | „Poczwara w nayforemnieyszym ięzyku” – o formach typu ćmów, pchłów i piekłów | pl_PL |
dc.type | Article | pl_PL |
dc.rights.holder | © Copyright by Uniwersytet Łódzki, Łódź 2015 | pl_PL |
dc.page.number | 63-[81] | pl_PL |
dc.contributor.authorAffiliation | Uniwersytet Wrocławski. | pl_PL |
dc.contributor.authorBiographicalnote | Karolina Traczyk.
Absolwentka filologii polskiej Uniwersytetu Wrocławskiego, doktorantka w Zakładzie Historii Języka Polskiego Instytutu Filologii Polskiej Uniwersytetu Wrocławskiego, lektorka języka polskiego jako obcego. Jej zainteresowania naukowe to historia języka polskiego, fleksja historyczna ze szczególnym uwzględnieniem fleksji nominalnej, dialektologia w aspekcie diachronicznym (dialekt śląski) oraz glottodydaktyka. Była lektorką języka polskiego na Łotewskiej Akademii Kultury w Rydze. | pl_PL |
dc.references | Aleksandrowicz Benedykt, Instrukcya ekonomowi folwarku, Warszawa 1856: drukarnia Jana Jaworskiego. | pl_PL |
dc.references | Bembus Mateusz, Kometa, to iest pogrożka z nieba, na postrach, przestrogę, y vpomnienie ludzkie, Kraków 1619: druk. Andrzej Piotrkowczyk. | pl_PL |
dc.references | Beniowski Maurycy August, Historya podrozy y osobliwszych zdarzeń sławnego Maurycego Augusta hrabi Beniowskiego szlachcica polskiego i węgierskiego…, t. 1, Warszawa 1802: drukarnia Tomasza le Brun, Sukcessora Piotra Dufour. | pl_PL |
dc.references | Berquin, Przyjaciel dzieci, t. 1, Lwów 1819: druk Józefa Jana Pillera. | pl_PL |
dc.references | Biblia. Testamentum novum, tłum. S. Murzynowski, Królewiec 1552: wyd. Jan Seklucjan, A.Augezdecki. | pl_PL |
dc.references | Bohusz Xawier, O początkach narodu i języka litewskiego, Warszawa 1808. | pl_PL |
dc.references | Bonawentura s., Żywot Pana Jezu Krysta, tłum. Baltazar Opeć, Kraków 1522: druk. H. Wietor. | pl_PL |
dc.references | Cicero Titus Marcus, Księgi o przyjaźni, tłum. Bieniasz Budny, Wilno 1606: druk. J. Karcan. | pl_PL |
dc.references | Dorohostajski Krzysztof Monwid, Hippika to iest o Koniach księgi, Kraków 1603: druk. A. Piotrowczyk. | pl_PL |
dc.references | Ebert Jan Jakub, Początki celnieyszych kunsztów i umiejętnośći dla użytku Młodzieży z Niemieckiego przełożone z Figur. Część pierwsza, Kraków 1808: nakład Franciszka Gertnera. | pl_PL |
dc.references | Georgijević Bartholomej, Rozmowa z Turczynem o wierze krzescijańskiej. Wieszczba tureckich obrzezańców, Kraków 1548, druk. Wdowa Unglerowa. | pl_PL |
dc.references | Górnicki Łukasz, Rozmowa o elekcyey, o wolności..., Kraków1616: druk. dziedzice J. Siebeneychera. | pl_PL |
dc.references | Grzegorzewski Ignacy, Niedobrane małżeństwo. Powieść oryginalna, Warszawa 1845: drukarnia T. Wyszomierskiego przy ulicy Senatorskiej i Żabiej nr 955. | pl_PL |
dc.references | Herbest Benedykt, Nauka prawego chrześcijanina, Kraków 1566, druk. Siebeneicher. | pl_PL |
dc.references | Kazimierz Haur Jakub, Skład albo skarbiec znakomitych sekretow o ekonomiey ziemiańskiey, Kraków 1693: druk. M.A. Schedel. | pl_PL |
dc.references | Kitowicz Jędrzej, Opis obyczajów i zwyczajów za panowania Augusta III księdza Kitowicza wydany z rękopisu przez Edwarda Raczyńskiego, t. 1, Poznań 1840: drukarnia Walentego Stefańskiego. | pl_PL |
dc.references | Liberiusz Jacek, Gwiazda morzka..., Kraków 1670: druk. S. Piotrkowczyk. | pl_PL |
dc.references | Mączyński Józef, Kilka podań i wspomnień krakowskich: ze zbioru wiadomości o Krakowie, red. J. Czech, Kraków 1855. | pl_PL |
dc.references | Membra Philippus, Prawdziwe i osobliwe każdej wypisanie: jako Turcy wysep królestwa cypryjskiego, Kraków 1572: druk. M. Wirzbięta. | pl_PL |
dc.references | Miechowita Maciej, Polskie wypisanie dwojej krainy świata, którą po latinie Sarmatią zową…, Kraków 1535: druk. F. Ungler. | pl_PL |
dc.references | Naruszewicz Adam, Tauryka czyli Wiadomości starożytne i poźnieysze o stanie i mieszkańcach Krymu do naszych czasów, Warszawa 1805: drukarnia nr 646 przy Nowolipiu. | pl_PL |
dc.references | Opaliński Krzysztof, Satyry albo przestrogi do naprawy rządu w Polsce należące, Kraków 1652. | pl_PL |
dc.references | Piątkowski A., Gorzelnik i piwowar doskonały czyli sztuka pędzenia wodki i likworów tudzież warzenia piwa. O warzeniu piwa prostego, dubeltowego, porteru i piwa angielskiego, cz. III, Kraków 1809: drukarnia Gröblowska. | pl_PL |
dc.references | Plata Girolamo, Dobra duchowe stanu zakonnego troygiem ksiąg opisane..., Kalisz 1606: druk. W. Godeliusz. | pl_PL |
dc.references | Pobudka do nabywania nauk wyzwolonych..., Lwów 1632: druk. J. Szeliga. | pl_PL |
dc.references | Kostka Potocki Stanisław, Dyssertacya. Wstęp, w którym rozbior zarzutów czynionych przeciwko Sztukom, oraz wskazanie ich użyteczności; czytana na posiedzeniu publicznem Towarzystwa Warszawskiego Przyiaciół Nauk, Warszawa 1803. | pl_PL |
dc.references | Powodowski Hieronim, Receptá dußna y ćielesna przećiw powietrzu morowemu z pisma świętego y z doświadcʒonych lekárzow zebraná y tu pożytkowi pospolitemu wydana prʒez Ksiedza Hieronyma Powodowskiego kanonika poznáńskiego, Poznań 1589: druk. Jan Wolrab. | pl_PL |
dc.references | Rej Mikołaj, Wizerunek własny żywota człowieka poczciwego, Kraków 1560: druk. M. Wierzbięta. | pl_PL |
dc.references | Słownik polszczyzny XVI wieku, t. 24, red. M.R. Mayenowa, F. Pepłowski, Warszawa 1996. | pl_PL |
dc.references | Siennik Marcin, Lekarstwa doświadczone, Kraków 1564: druk. Ł.Andrysowic. | pl_PL |
dc.references | Starowolski Szymon, Dwór cesarza tureckiego y residentia iego w Konstantynopolu, Kraków 1649: druk. F. Cezary. | pl_PL |
dc.references | Surowiecki Karol, List prowincyalnego do warszawskiego filozofa, Wilno 1817. | pl_PL |
dc.references | Torquato Tasso, Goffred abo Ierusalem wyzwolona..., tłum. Piotr Kochanowski, Kraków 1618: druk. Franciszek Cezary. | pl_PL |
dc.references | Wargocki Andrzej, O Rzymie pogańskim y chrześcijańskim ksiąg dwoie..., Kraków 1648: druk. Ł. Kupisz. | pl_PL |
dc.references | Wolicki Tomasz, Nauka dla włościan iak mogą żyć swobodnie i wesoło, uczciwie do majątku i do dobrego bytu przychodzić, oraz sobie i bliźnim w przygodach bydź pomocnymi, Warszawa 1830: drukarnia kom: R.W.R. i O.P. | pl_PL |
dc.references | Zimorowicz Szymon, Roxolanki to iest Ruskie panny na weselu B[artłomieja] Z[imorowicza] z K.D., Kraków 1654: druk. Drukarnia Wdowy i Dźiedziców F. Cezarego. | pl_PL |
dc.references | Kopczyński O., 1817: Gramatyka języka polskiego. Dzieło pozgonne, Warszawa. | pl_PL |
dc.references | Kopczyński O., 1808: Poprawa błędów w ustney mowie polskiey, Warszawa. | pl_PL |
dc.references | Kryński A., 1897: Gramatyka języka polskiego, Warszawa. | pl_PL |
dc.references | Małecki A., 1863: Gramatyka języka polskiego mniejsza, Lwów. | pl_PL |
dc.references | Mroziński J., 1824: Odpowiedź na recenzyę, Warszawa. | pl_PL |
dc.references | Mroziński J., 1822: Pierwsze zasady gramatyki języka polskiego, Warszawa. | pl_PL |
dc.references | Suchecki H., 1853: Zwięzła gramatyka polska. Kurs wyższy, Lwów. | pl_PL |
dc.references | Szumski T., 1809: Dokładna nauka języka i stylu polskiego, Poznań. | pl_PL |
dc.references | Bajerowa I., 1988: Frekwencja form i badanie procesów historycznojęzykowych, „Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego”, nr 41, s. 69–81. | pl_PL |
dc.references | Bajerowa I., 1964: Kształtowanie się systemu polskiego języka literackiego w XVIII wieku, Wrocław–Warszawa–Kraków. | pl_PL |
dc.references | Bajerowa I., 1992: Polski język ogólny XIX wieku. Stan i ewolucja. Fleksja, t. II, Katowice. | pl_PL |
dc.references | Bajerowa I., 1983: Znaczenie wariancji w ewolucji języka ogólnego, Warszawa. | pl_PL |
dc.references | Książek-Bryłowa W., 1994: Wariantywność fleksji w historii i gwarach języka polskiego, Lublin. | pl_PL |
dc.references | Książek-Bryłowa W., Skubalanka T., 1992: Wariantywność polskiej fleksji, Wrocław. | pl_PL |
dc.references | Rzepka W.R., 1985: Demorfologizacja rodzaju w liczbie mnogiej rzeczowników w polszczyźnie XVI-XVII wieku, Poznań. | pl_PL |
dc.references | Stefańczyk W.T., 2007: Kategoria rodzaju i przypadka polskiego rzeczownika. Próba synchronicznej analizy morfologicznej, Kraków. | pl_PL |
dc.contributor.authorEmail | karolina.traczyk@gmail.com | pl_PL |
dc.identifier.doi | 10.18778/1506-7254.04.05 | |