Analysis of the relationships between the spatial arrangement of palaeovalleys and contemporary valleys of Central Poland in the light of GIS methods

Abstract

The article presents an example of application of selected GIS methods for showing connections between the course of palaeovalleys and contemporary valleys in Central Poland. The analysed area was shaped in the conditions of environment as early as the Palaeogene and Neogene, but the greatest impact on the present-day landscape came from the morphogenetic processes which operated in the Quaternary.Palaeogeographic studies of the analysed area often point to the possible dependencies between the contemporary landscape and its substrate, particularly as regards the valley system. In order to verify this hypothesis, on the basis of archival cartographic materials and a Digital Elevation Model of the current terrain, a procedure for conducting analyses with the use of commonly available GIS tools was proposed. Results of the conducted analysis allow for stating that the major river valleys of Central Poland in large part correspond to the arrangement of the fossil valley system, and the relationships are most easily noticeable for the largest valleys.

W artykule przedstawiono przykład zastosowania wybranych metod GIS w celu wykazania związków pomiędzy przebiegiem dolin kopalnych oraz współczesnych na obszarze Polski Środkowej. Analizowany obszar w warunkach lądowych kształtowany był już w paleogenie i neogenie, natomiast największy wpływ na obecną rzeźbę powierzchni odcisnęły procesy morfogenetyczne w czwartorzędzie.W opracowaniach paleogeograficznych dla analizowanego obszaru często wskazuje się na możliwe zależności pomiędzy wykształceniem rzeźby współczesnej a jej podłożem, w szczególności zaś sieci dolinnej. W celu weryfikacji tej hipotezy, na podstawie archiwalnych materiałów kartograficznych oraz Cyfrowego Modelu Wysokościowego rzeźby współczesnej, zaproponowano schemat przeprowadzenia analizy z wykorzystaniem zestawu ogólnodostępnych narzędzi GIS. Z wyników przeprowadzonej analizy można stwierdzić, że główne doliny rzeczne Polski Środkowej w dużej części nawiązują swoim przebiegiem do kopalnej sieci dolinnej, gdzie związki te najlepiej są widoczne w przypadku dolin największych.