Zalesianie gruntów rolnych i nieużytków w gminie Szadek w latach 1995–2015

Abstract

The increase in forest cover and the reduction in agricultural land area has become a common feature of the contemporary landscape in Poland. This article presents an overview of the trends of farmland afforestation in the Commune of Szadek in the last two decades. The economic factors that shaped the process of farmland to woodland transformation are presented. The results show that the forest land area has increased in the last 20 years. In general, around 300 ha of arable land and wasteland were afforested in the years 1995–2015, of which 172 ha belonged to owners from the private sector. However, in the last decade there were only 27 ha of private lands converted to woodlands. Since Poland’s accession to the EU in 2004, the afforestation of arable lands has been financially supported by the European Agricultural Fund for Rural Development (EAFRD) within the Rural Development Programme (RDP) in accordance with the principles of the European Common Agricultural Policy (CAP). The financial support of afforestation programme in the Commune of Szadek amounts over 800 thousands zloty per 23,75 ha of woodlands (data of Agency for Restructuring and Modernisation of Agriculture). The scale and rate of farmland afforestation depended on the available financial measures and sufficiently clear rules for afforestation programmes within RDP. However, the negative economic experiences arising from the instability of the contemporary Polish and European economies and rules, curbs the process of economically (afforestation of land unsuitable for agricultural use) and/or ecologically (forest restoration within a deforested landscape) justified afforestation of poor agricultural lands and wastelands.

Charakterystyczną cechą przemian współczesnego krajobrazu Polski jest zmniejszanie się powierzchni gruntów rolniczo użytkowanych na rzecz lasów. W pracy przedstawiono dane na temat zalesień słabych gruntów rolnych i tzw. nieużytków zrealizowanych w gminie Szadek w ostatnim dwudziestoleciu. Odnotowano, że w analizowanym okresie powierzchnia lasów tego obszaru zwiększyła się o około 300 ha. Uprawy leśne założono na ponad 170 ha gruntów prywatnych, przy czym w ostatnim dziesięcioleciu zalesiono zaledwie 27 ha. Działalność związana ze zmianą formy użytkowania gruntu prywatnego z rolnego na leśny jest od 2004 r. (po wstąpieniu Polski do Unii Europejskiej) wspierana finansowo ze środków Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich w ramach Wspólnej Polityki Rolnej UE. Według danych Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa w Gminie Szadek na zalesienie 23,75 ha gruntów przeznaczono ponad 800 tys. zł (w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich). Stwierdzono, że rozmiar realizowanych zalesień był warunkowany m.in. brakiem długoterminowej stabilności zasad udzielania wsparcia finansowego, ale też znaczącym wzrostem wartości rynkowej gruntów rolnych. Brak stabilizacji gospodarczej czy politycznej oraz zmiany regulacji prawnych związanych z użytkowaniem gruntów rolnych i leśnych w krajach Unii Europejskiej, w tym w Polsce, hamują – uzasadniony względami ekonomicznymi (zalesianie gruntów nieodpowiednich do prowadzenia gospodarki rolnej) i ekologicznymi (odtworzenie ekosystemów leśnych w krajobrazie zdominowanym przez pola uprawne) – proces zalesiania słabych gruntów rolnych i nieużytków.