Konflikt pamięci na pograniczu polsko-białoruskim na przykładzie działalności Romualda Rajsa ps. „Bury”

Abstract

This article is devoted to the presentation of different narratives associated with the figure of Romuald Rajs – a member of the armed underground, who is currently in the pantheon of “Cursed Soldiers”. However, he also participated in the murder of haulers and in the pacification of the few Belarusian villages during which women and children were also killed. The existence of two different “legends” about this character, which can be found on the Polish-Belarusian borderland is the main reason for tensions – related to the memory of the war and the days immediately after it – between Belarusians and Poles, and more broadly, Orthodox and Catholics. The figure of “Bury” is at the root of the conflict between the memories of the above-mentioned groups and we can assume that this may affect on worsening of Polish-Belarusian relations in Podlasie. In the article, except to explain what is the collective memory and a memories conflict, I describe the figure of Rajs – the most important facts of his life, especially those, that are the essence of the dispute for the sake of their different interpretation.

Artykuł ten jest poświęcony przedstawieniu różnych narracji związanych z postacią Romualda Rajsa – członka zbrojnego podziemia znajdującego się obecnie w panteonie Żołnierzy Wyklętych, któremu zarzuca się jednocześnie udział w zabójstwie furmanów oraz pacyfikację kilku białoruskich wsi, w czasie której śmierć poniosły m.in. kobiety i dzieci. Istnienie dwóch odmiennych „legend” o tej postaci, z którymi spotykamy się na pograniczu polsko-białoruskim, jest głównym powodem napięć – związanych z pamięcią o wojnie i czasów zaraz po niej – między Białorusinami i Polakami oraz szerzej, prawosławnymi i katolikami. Postać „Burego” leży u podstaw konfliktu pamięci między wyżej wymienionymi grupami i można przypuszczać, że przekłada się to również na pogorszenie stosunków polsko-białoruskich na Podlasiu. W artykule oprócz wyjaśnienia, czym jest pamięć zbiorowa i konflikt pamięci, autorka przybliża również postać Rajsa – najważniejsze fakty z jego życia, zwłaszcza te będące istotą sporu przez wzgląd na odmienną ich interpretację.