De verborum significatu jako źródło badań nad obrzędowością sakralną starożytnych Rzymian

Abstract

„De verborum significatu” jest to pierwszy łaciński leksykon ułożony alfabetycznie powstały na przełomie I w. p.n.e./I w. n.e. Jego autorem był rzymski gramatyk Weriusz Flakkus. Niestety treść jego leksykonu nie zachowała się, ale znana jest ze streszczenia autorstwa innego rzymskiego gramatyka Pompejusza Festusa (II w. n.e.), które przetrwało do naszych czasów jedynie w połowie (hasła od A do L przepadły) oraz ze skrótu całości streszczenia Festusa dokonanego przez Pawła Diakona (VIII w.). Leksykon omawia zagadnienia z zakresu między innymi historii, prawa, religii i topografii Rzymu, które dla Rzymian żyjących w I w. n.e. były już niejasne lub niezrozumiałe. Zasób wiedzy, skoncentrowany na objaśnianiu wyrazów i terminów, pochodził nie tylko z wielu nieznanych nam dokumentów urzędniczych, ksiąg kapłańskich, ale także z zaginionych dzieł prawników, historyków, gramatyków, retorów i poetów. Zachowało się ponad 3000 objaśnień haseł, a aż 1/4 z nich dotyczy kwestii związanych z obrzędowością sakralną starożytnych Rzymian. Z uwagi na historię leksykonu, oraz ubogi materiał badawczy, zachodzi potrzeba zweryfikowania informacji umieszczonych w treści haseł, zarówno tych przekazanych przez Pawła Diakona, jak i przez Festusa, szczególnie dlatego, że wiele z nich stanowi jedyne źródło wiedzy na dany temat. Analiza porównawcza przy zastosowaniu metody filologicznej pozwoliła na omówienie haseł leksykonu oraz ocenę ich ważności dla badań nad obrzędowością sakralną starożytnych Rzymian.