Udane procesy kształtowania w społeczeństwie sprzeczności. Możliwości oporu i rozsądku

Abstract

The starting point of the analyses is the conviction that there is a connection between social relations and the possibilities of human formation. The author justifies this view by referring to the analyses of other theorists. In this context, the author raises the question of the possibility of successful growing up and formation in case of children and young people in capitalist societies, where the principle of equality of people is challenged and egoism is promoted, which constitutes the basis of market exchange. The material in which the author finds the exemplification of the relationship between the individual development of children and the conditions in which they live is a book by Harper Lee To Kill a Mockingbird. The novel is written from the perspective of a little girl and captures the experiences of two years of her life significant for her biography. The author reconstructs the conditions and processes of the formation of two siblings, indicating among other things how resistance is created as an attitude and as a potential of alternative acting to social pressure. Recalling the historical experience (racism, fascism, Stalinism), the author points out that looking for ties expressed in blind subordination to state power, the party, or the leader entails tragic consequences for humanity.

Punktem wyjścia analiz jest przekonanie o związku pomiędzy stosunkami społecznymi i możliwościami kształtowania się ludzi. Autor uzasadnia ten pogląd, powołując się na analizy innych teoretyków. W tym kontekście stawia pytanie o możliwości udanego dorastania i kształtowania się dzieci i młodzieży w społeczeństwach kapitalistycznych, gdzie podważana jest zasada równości ludzi i promowany jest egoizm, który stanowi podstawę wymiany rynkowej. Materiałem, w którym autor odnajduje egzemplifikacje powiązań między indywidualnym rozwojem dzieci a warunkami, w jakich żyją, jest książka Harper Lee Zabić drozda. Powieść napisana jest z perspektywy małej dziewczynki i oddaje znaczące dla jej biografii doświadczenia z dwóch lat życia. Autor rekonstruuje warunki i procesy kształtowania się dwójki rodzeństwa, zwracając m.in. uwagę na to, jak tworzy się opór jako postawa i jako potencjał działania alternatywnego wobec nacisków społecznych. Przywołując doświadczenia historyczne (rasizmu, faszyzmu, stalinizmu), autor przypomina, że szukanie więzi wyrażające się w ślepym podporządkowaniu władzy państwa, partii albo wodza pociągało za sobą tragiczne dla ludzkości skutki.