Model polskiej grzeczności językowej w nauczaniu języka polskiego jako obcego. Perspektywa interkulturowa

Abstract

Rozprawa ta sytuuje się w obrębie badań pragmatycznych, lingwakulturowych i interkulturowych. Podstawowym terminem jest tu model grzeczności językowej. Na podstawie istniejącej literatury ukazano najnowsze podejścia do omawianego pojęcia. Odwołano się do anglojęzycznych prac badaczy z całego świata. Szczegółowo przedstawiono także zasady polskiej grzeczności językowej z uwzględnieniem badań, jakie na tym gruncie prowadzili Małgorzata Marcjanik, Kazimierz Ożóg oraz inni językoznawcy. Wreszcie odwołano się także do glottodydaktyki polonistycznej. Grzeczność językowa stanowi istotny element nauczania języka polskiego jako obcego, gdyż jej znajomosć jest niezbędna podczas procesu komunikowania się. W badaniach przeprowadzonych na potrzeby tej pracy wykorzystano różne metody badawcze. Sięgnięto po techniki stosowane w naukach społecznych. Były to wywiady indywidualne oraz ankieta internetowa. Dokonano też analizy lingwistycznej zawartości podręczników, poszukując w nich przejawów i elementów grzeczności polskiej. Celem rozprawy jest zaprezentowanie wzoru polskiej grzeczności językowej z perspektywy poznających ten skomplikowany system cudzoziemców. Sposób postrzegania tego modelu przez reprezentantów innych kultur, może rzucić nowe światło na dotychczasowe poglądy, wpłynąć na poprawę zrozumienia między członkami różnych grup językowych, a także może być kluczem do rozwiązania niektórych problemów glottodydaktyki polonistycznej. Skupiono się na przedstawieniu zdania przedstawicieli dwóch grup narodowościowych – Amerykanów i Ukraińców. Motywacją tego wyboru była możliwość kontaktu piszącej te słowa z większą grupą reprezentantów każdej ze wspomnianych narodowości w konkretnym czasie i miejscu, co znacznie ułatwiło prowadzenie badań . W rozprawie tej poddano także analizie kilka podręczników do nauczania języka polskiego jako obcego. Badanie to miało na celu przedstawienie strategii prezentowania polskiej grzeczności 2 w materiałach dydaktycznych. W części ostatniej przygotowano także zestaw ćwiczeń, które wprowadzają elementy polskiej grzeczności językowej w oparciu o rozwój kompetencji interkulturowej studentów. Wzięto tu pod uwagę także komentarze i specyficzne potrzeby cudzoziemców zarejestrowane podczas wywiadów. Zaproponowane podejście badawcze ma trzy wymiary. Po pierwsze, jest to ujęcie deskryptywne, czyli opisujące model polskiej grzeczności językowej z uwzględnieniem dokonujących się na tym polu przemian. Po drugie, ma wymiar glottodydaktyczny. Porównany jest tu bowiem pewien idealny model etykiety językowej ze wzorami prezentowanymi w podręcznikach, przeznaczonych dla osób uczących się języka polskiego jako obcego, czyli z pewnym „modelem dydaktycznym”. Po trzecie, jest to ujęcie interkulturowe. Model polskiej grzeczności językowej zostanie oceniony przez cudzoziemców. Osoby, które wzięły udział w badaniu reprezentują różne kręgi kulturowe oraz rodziny języków. Ta odmienność dostarczyła dodatkowych danych do porównań interkulturowych. Pozwoliło to na przyjrzenie się temu ciekawemu elementowi kultury polskiej z zupełnie nowej perspektywy.