Instytucjonalizacja śmierci i umierania w klasycznej polskiej socjologii medycyny – wybrane wątki badawcze

Abstract

Socjologiczne analizy śmierci i umierania zwracają obecnie uwagę na proces jej „tabuizowania” i „eksmitowania” ze zbiorowej świadomości. Problematyka śmierci – jeżeli się pojawia – to głównie w dyskursie instrumentalno-medycznym. Jest w nim zracjonalizo - wana i sprowadzona do działań medycznych podejmowanych na rzecz powstrzymania śmierci, odroczenia jej w czasie bądź nawet uniknięcia. Proces wypierania śmierci ze zbiorowej świado - mości społecznej ma swoje źródło między innymi w fizycznym jej przesunięciu z naturalnego środowiska rodzinnego do instytucji, jaką jest szpital lub hospicjum. Tekst prezentuje wybrane wątki socjomedyczne związane z problematyką instytucjonalizacji śmierci i umierania. Dynamiczny rozwój medycyny oraz postępująca jej specjalizacja i technicy - zacja przyczyniły się do przeniesienia śmierci do instytucji szpitala, co Magdalena Sokołowska nazywała „hospitalizacją śmierci”. Śmierć została poddana supremacji medycyny, podporządko - wana medycznym procedurom i ujęta w ramy instytucjonalne. Socjologia krytyczna podkreśla jednak nieadekwatność szpitala jako organizacji biurokratycznej do wymogów sytuacyjnych procesu umierania, na co zostanie zwrócona uwaga w artykule. Szpital jako instytucja społeczna jest bowiem powołany do realizacji innych celów niż zapewnienie opieki osobie umierającej. Nie posiada on ani warunków, ani procedur, które umożliwiają „odejście z godnością”. W sytuacji wydłużającego się procesu umierania, „instytucjonalną alternatywę” dla szpitala może stać się obecnie hospicjum, w którym pacjent oraz jego rodzina objęci są wielowymiarową opieką. Podstawowy cel działania hospicjum to zapewnienie godnego umierania wówczas, gdy „biomedyczna oferta” szpitala przestaje mieć optymalny charakter.