Robotnicy i ludzie biznesu. Wzory karier zawodowych a zmiana społeczna w Polsce

Abstract

Artykuł prezentuje wyniki badań nad wzorami karier zawodowych podejmowanych przez robotników i ludzi biznesu w okresie głębokiej zmiany społecznej w Polsce po 1989 roku. Pojęcia kariery, zasobów i pracy biograficznej umożliwiły zbadanie interakcji „obiektywnych” i „subiektywnych” aspektów życia zawodowego. Zastosowanie metodologii teorii ugruntowanej do analizy ponad dwustu wywiadów narracyjnych ze współczesnymi polskimi robotnikami i ludźmi biznesu pozwoliło na wykroczenie poza analizę indywidualnych przypadków i rekonstrukcję typologii karier. Wyróżnione wzory „kotwicy”, „patchworku” i „konstrukcji” idą w poprzek podziałów wyznaczonych przez dyskurs „wygranych” i „przegranych” transformacji, hierarchię organizacyjną oraz stratyfikację. Najbardziej nagradzany w nowej rzeczywistości wzór wielotorowej i długofalowo planowanej kariery-konstrukcji okazuje się jednak trudno dostępny dla większości robotników, drobnych przedsiębiorców i niższej kadry menedżerskiej. W efekcie, obiektywne nierówności na poziomie posiadanych zasobów przekładają się na procesy biograficzne prowadząc do „naturalizacji” chaotycznej kariery-patchwork oraz „pracy na pozycję” w obrębie kariery długofalowo zakotwiczonej w jednej firmie.