Biografie w rozmowie. Narracyjno-dyskursywne podejście badawcze

Abstract

W artykule pokazujemy jaki wkład może wnieść syntetyczne podejście narracyjno-dyskursywne do zrozumienia biograficznej pracy dokonującej się podczas wywiadu badawczego. Skupiamy się na pracy biograficznej jako części trwającego, interaktywnego procesu, w wyniku którego przyjmowane są tożsamości. Jest to szczególnie ważne dla ludzi, którzy, na przykład, wkraczają na ścieżkę nowej kariery i mogą być postrzegani jako „nowicjusze” w tym sensie, że konstruują nowe tożsamości i domagają się ich uznania. Po zaprezentowaniu teoretycznych i metodologicznych założeń narracji, analizy dyskursu i prac reprezentujących podejście dyskursywne w psychologii społecznej (Bruner 1990; Edley 2001; Potter, Wetherell 1987; Wetherell 1998), przedstawiamy analizę wypowiedzi biograficznych uzyskanych w trakcie wywiadów ze studentami kierunku Sztuka i Projektowanie. Interesuje nas ich praca nad tożsamością, a także dokonywana przez nich, jako nowicjuszy w swojej dziedzinie, praca biograficzna. W tekście ilustrujemy obrane podejście i kluczowe pojęcia analityczne, czyli pojęcia podzielanych zasobów dyskursywnych, takich jak repertuary interpretacyjne (Edley 2001) i kanoniczne narracje (Bruner 1991), oraz pojęcie problematycznych tożsamości (troubled identities) (Wetherell, Edley 1998; Taylor 2005a). Analiza pokazuje jak relacje biograficzne (accounts) rozmówców są kształtowane i ograniczane przez znaczenia, które funkcjonują w szerszym kontekście społecznym. W przypadku uczestników naszych badań, obejmują one powszechnie przyjęte interpretacje (established understandings) natury i początków artystycznej lub kreatywnej tożsamości, i związanej z nią trajektorii3 biograficznej. Szczególny nacisk w naszym podejściu kładziemy na pokazanie, jak w refleksyjnych staraniach rozmówcy konstruującego narrację biograficzną, wersje stworzone w poprzednich wypowiedziach stają się ograniczeniem i źródłem ciągłości biografii.

This paper demonstrates the contribution a synthetic narrative-discursive approach can make to understanding biographical work within a research interview. Our focus is on biographical work as part of the ongoing, interactive process through which identities are taken up. This is of particular interest for people who, for example, are entering a new career and can be seen as 'novices' in the sense that they are constructing and claiming a new identity. Following a discussion of the theoretical and methodological background in narrative, discourse analytic and discursive work in social psychology (e.g. Bruner, 1990; Edley, 2001; Potter and Wetherell, 1987; Wetherell, 1998), the paper presents an analysis of biographical talk from an interview study with postgraduate Art and Design students. Our interest is in their identity work, including biographical work, as novices in their fields. The analysis illustrates the approach and the key analytic concepts of, first, shared discursive resources, such as interpretative repertoires (e.g. Edley 2001) and canonical narratives (e.g. Bruner 1991), and, secondly, troubled identities (e.g. Wetherell and Edley, 1998; Taylor 2005a) . It shows how speakers' biographical accounts are shaped and constrained by the meanings which prevail within the larger society. For our participants, these include established understandings of the nature and origins of an artistic or creative identity, and the biographical trajectory associated with it. The particular focus of our approach is on how, in a speaker's reflexive work to construct a biographical narrative, the versions produced in previous tellings become a constraint and a source of continuity.